Actie tegen gevaar en
hinder van vuurwerk
FRICANDEL
SPECIAAL
:i
Wol zacht als zijde
Elektrische wildrasters
tegen wildschade
Als u het nieuwe jaar vrolijk in de ogen wilt kijken,
kijk dan uit met vuurwerk!
HOLTENS NIEUWSBLAD - 28 DECEMBER 1979 - PAG. 12
Deze advertentie wordt u aangeboden door dit blad in samenwerking met de Stichting ideéie Reclame SIRE
„We komen niets te kort".
Dat is de algemene opvat
ting die we hebben over
onze voeding. We weten al
lemaal wel zo'n beetje wat
we nodig hebben en houden
ons doorgaans trouw aan
het dagelijks gebruik van
granen, melkprodukten,
groente en fruit. En daar
blijf je gezond bij, hebben
we geleerd. Ook onze kin
deren komen niets te kort.
Maar is dat wel zo?
Het thema van de week van de
Open Schooltijd programma's die
in de week van 6 tot 10 januari
wordt uitgezonden, gaat over voe
ding. En met name over de voeding
van onze tieners. Uit die program
ma's blijkt, dat het met de voeding
van onze tieners vaak wat anders
gaat dan we als ouders denken. Op
scholen puilen de prullebakken
soms uit van het brood. Conciër-
gers en schoonmakers rapen dage
lijks vele, vaak onuitgepakte,
lunchpakketjes op. In de pauzes zie
je veel scholieren met koek en
snoep of vette snacks. Gekocht van
het zakgeld in de -voordelige-
schoolkantines of bij zaken in de
buurt van de school. Patat, frican-
del en koeken zijn populairder dan
de meegenoemn boterhammen.
Daar sta je dan als ouder 's mor
gens de boterhammen van zoon of
dochter zorgvuldig voor te beleg
gen. Veel ouders weten niet beter,
dan dat die boterhammen ook al
tijd genuttigd worden. Ook sport
kantines doen dan vaak goede za
ken met de verkoop van „tussen
doortjes" aan tieners. Problemen
met de voeding in deze leeftijds
groep, die alleen oplosbaar lijken,
als veel tijd zou kunnen worden be
steed aan voorlichting over voe
ding. Maar docenten hebben voor
voeding doorgaans geen tijd.
Eten rond de kiek
Onze manier van leven is de laatste
kwart eeuw sterk veranderd. Het
duidelijkste bewijs voor deze ver
andering wordt geleverd door de
vrouw, die een volledig andere
plaats in onze maatschappij in
neemt dan zo'n 25 jaar geleden. We
leven ook veel drukker. En we rei
zen meer. Families eten niet altijd
op vaste tijden en gezamenlijk.
Mede door deze oorzaken, heeft
zich een behoefte ontwikkeld aan
snel klaar te maken maaltijden, de
z.g. „fast food". Een teken des tijds
is ook het eten „rond de klok". In
onze maatschappij is het heel ge
woon dat, waar je ook bent, elk
moment van de dagje honger kunt
stillen. Snacks met name, zijn vo
lop te koop. Ook thuis zijn tussen
doortjes een gewone zaak gewor
den. By de koffie, de thee, 's avonds
met visite of bij de buis. Of zomaar,
af en toe, voor de „lekkere trek".
Eigenlijk geven we met zijn allen
dagelijks het-slechte- voorbeeld.
De vijf noodzakelijke
voedingsmiddelen
Dat al die tussendoortjes en snoe
perijen niet zo goed zijn, weten we
wel. Maar als we ons houden aan
die vijf noodzakelijke voedings
middelen, die allerlei voorlichting
over voeding ons al jaren voor
houdt, denken we dat het allemaal
wel meevalt. Er gaan echter steeds
meer stemmen op die zeggen datje
er met z.g. „schijf van vijf' niet
bent.
Welvaartsziekfe
Het dagelijks gebruik van de vijf
noodzakelijke voedingsmiddelen,
granen, eiwitten, zuivelproduk-
ten, groente en fruit, voorkomen
gebreksziekten. Deze ziekten,
zoals Kwasiorkor (eiwitgebrek),
Marasum (energietekort), krop
(jodiumtekort), bloedarmoede als
gevolg van ijzertekort en blind
heid ten gevolge van vitamine
A-tekort, komen nog wel voor in
de Derde Wereld. Maar in onze
welvaartsstaat is daar nauwelijks
sprake van. Wel kennen we steeds
meer z.g. welvaartsziekten. Daar
toe rekenen we hart- en vaatziek
ten, aantasting van gebit en tand
vlees, inwendige aandoening van
de spijsverteringsorganen (ver
stopping, maagklachten), en over
gewicht.
Groen, oranje, rood
Dr. Ir. Bob Cramwinckel, verbon
den aan het Projekt Gezondheids
voorlichting en Opvoeding te Nij
megen, is één van die mensen die de
bekende schijf van vijf als voorlich
tingsmodel over voeding aanvalt.
Hij heeft verbanden gelegd tussen
onze voedingsgewoonten en de z.g.
welvaartsziekten. Deze ziekten zijn
volgens Dr. Cramwinckel slechts
ten dele toe te schrijven aan ver
keerde voeding, maar hebben veel-
eer te maken met het leefpatroon p
Hij heeft een volledig nieuw voor
lichtingsmodel gemaakt. Daartoe
deelt hij de voedingsmiddelen in, ii
drie groepen; de groene, de oranji
en de rode groep. Hij doet dat o{
basis van de bestanddelen in onz<
voedingsmiddelen en met name die
bestanddelen, waarvan is aange
toond dat ze rechtstreeks verband
houden met de welvaartsziekten 5 d'
Suiker heeft bijvoorbeeld zo'n in hc
vloed op tandbederf en dierlijk vet
op hart- en vaatziekten.
Govarieerde voeding
De eerste „groene" groep bestaat
uit voedingsmiddelen, die bij geva
rieerd gebruik overwegend posi
tieve invloeden hebben, het zg. ba
sisvoedsel. De „oranje" groep, het
zg. aanvulvoedsel, bevat middelen
met positieve én negatieve invloe
den. De derde, „rode" groep, be
staat uit zg. niet-noozakelijk
voedsel, met overwegend nega
tieve eigenschappen. Dr. Cram
winckel heeft ook bedenkingen te
gen het begrip „gevarieerd". Vaak
is er sprake van schfjnvariatie, om
dat de „orarye" voedingsmiddelen
betrekkelijk eenzijdig zijn samen
gesteld. Zodat deze groep nauwe
lijks voldoende variatie van voe
dingsstoffen voor het lichaam op
levert. Hieronder geven we een
overzicht van de voedingsmidde
len in de drie groepen.
:hs
tg
efr
lit;
;v(
:h(
ICC
oo;
De „grote lijn"
ch
otl
bel:
Kol
Nadrukkelijk wijst Dr. Bob Cram-jez
winckel erop, dat deze indeling be-ien
doeld is als een hulpmiddel. De
voedingsmiddelen in de drie groe
pen moeten vooral niet al te strak
gevolgd worden. Ze zijn bedoeld om
duidelijk te maken, wat een ge
zonde voedselkeuze is. Probeer de
grote lijn aan te houden. Wel
vaartsziekten vinden niet hun oor
zaak in voeding alleen. Zo is door
onderzoeken aangetoond dat ge
bruik van „magere" produkten op
de lange duur geen voldoende ef-
fekt op overgewicht hebben. Over
gewicht is een menselijk probleem,
veroorzaakt door een andere, tra
gere, manier van energieverbruik.
Volgens Dr. Cramwinckel onder
vinden dikke mensen, naast een
ander voedingspatroon, waar
schijnlijk meer hulp van extra
warmte en genegenheid dan van
produkten met halve hoeveelhden
vet. Ook is het zijn bedoeling niet,
om alle voedingsmiddelen uit de
rode groep te verbieden. Als bij
voorbeeld maar heel af en toe een
geringe hoeveelheid chocolade
wordt gegeten, maakt het weinig
uit in welke groep chocolade staat. j-)(
Moedermelk zou je, als je de lijn
strak aanhoudt, eigenlijk onder de ,a
groep „aanvulvoedsel" moeten on- g
derbrengen. Maar moedermelk
wordt over het algemeen maar een
bepaalde periode door zuigelingen
gebruikt. De risico's van verkeerde
voedingsmiddelen gelden overre
langere termijn. Bij moedermelk g'
bijv., overheersen dus de voorde-ie
len. Kortom, het maken van „fou- w
ten" is helemaal niet zo erg. Als de Vl
voedselkeuze verantwoord is, zal
het effekt van die „fouten" zeer ge- le
ring zijn.
De groepsindeling
De GROENE groep: Groenten (ook J
uit blik), fruit, aardappelen, peul-
vruchten, volkorenbrood, rogge
brood, granen (zoals havermout,
volkorenmeel, tarwegriesmeel),
bruine rijst of zilvervliesrijst, vol
korenmacaroni, zemelen, tarwe-
kiemen, magere melk, yoghurt, I
kwark, karnemelk, dieetmargarine -
(met 50-60% meervoudig onverza
digde vetzuren), halvarine, alle
soorten olie, mayonaise, slaatjes,
noten, kroepoek, kant en klare sau
zen (bijv. slasaus, satésaus), mar- j
mite, tomatensap.
De ORANJE groep: Vruchten op
siroop, bananen, gedroogde vruch-
ten, volle en halfvolle melk, choco-
lademelk, kwark 20 plus, koffie-
melk, kaas, eieren, kip, mager
vlees, lever, magere vis, sanovite,
liga, knackebröt bruin, volkorenbi
scuit, muesli, vruchtensap, ca
caopoeder.
De RODE groep: Wit brood, kren
tenbrood, beschuit, witte rijst, ma
caroni, cornflakes, fijne bindmid
delen (zoals bloem en maizena),
koek en gebak, biscuits, suiker,
drop, chocolade, zuurtjes, kauw
gom, ijs. Frites en andere automa
tiekwaren. Braad- en bakvet, boter,
vet vlees, vette vis, worst, koffie,
koffiemelkpoeder, alcoholische j
dranken, frisdranken, druivesap,
slagroom, honing, jam, zoet brood
beleg.
Het programma „Fricandel spe
ciaal" wordt in Open Schooltijd
uitgezonden op televisie: zondag
6/1 om 14.45 via Nederland 2; don
derdag 10/1 om 10.45 via Neder
land 1; radio: dinsdag 8/1 om 14.50
via Hilversum 2; woensdag 9/1 om
23.00 via Hilversum 2
Er zijn verschillende soorten wol
voor allerlei gebruiksdoeleinden.
Heel bijzonder in de grote schapen
familie is het Merino-schaap.
Voedsel zoekend in één van de
ruigste gebieden van Australië,
waar de harde grond en schrale
winden het leven zelfs voor een
schaap heel moeilijk maken, pro
duceert juiste de Merino de fijnste
wol. Zo fijn en zacht dat vorig jaar
voor één enkel Merino-schaap
maar liefst zevenduizend gulden
werd geboden.
Die topprijs werd mede veroor
zaakt door ontwikkelingen in de in
ternationale modewereld. Een dui
delijke trend naar méér wol en
vooral naar de extra fijne, zijde
zachte wol van de Merino. Die
trend zal zich in de wintermode
1980/81 versterkt doorzetten.
In Japan, Amerika en Europa heeft
de industrie zich met veel verve en
inspiratie op nieuwe produkten uit
de Merinowol geworpen, ook al
omdat er prachtige kleurschake
ringen mee mogelijk zijn. Met name
de ultra zachte, soepel vallende en
daardoor heel prettig te dragen
blouses en overhemden van deze
Merinowol kan de Nederlandse
consument komend voorjaar al in
de winkels verwachten. De Euro
pese kledingmakers voorzien deze
kledingstukken van een
superwash-behandeling, zodat ze
zonder problemen zelf gewassen
kunnen worden.
Merino maakt wol des te meer een
natuurprodukt voor alle seizoenen.
Dat zal de grote stroom „zijdezach
te" jasjes, jurken, sjaals, blouses en
overhemden voor de winter 1980/81
nog eens extra duidelijk maken. In
Engeland en Japan wordt in de on
derzoekcentra van het Internatio
naal wolsecretariaat trouwens
druk geëxperimenteerd met on
dergoed, gebreid uit Merinowol.
Daarmee wordt de huidbescher
ming van dit bijzondere schaap bij
wyze van spreken rechtstreeks
overgeplant op de huid van de Wes-
teuropeaan. Het is maar dat u dat
alvast weet.
Gebruik werd gemaakt van een
1.20 meter hoge afrastering, be
staande uit vier geleidingsdraden
en paaltjes, die acht meter uit el
kaar staan Alhoewel het hier toe
gepaste, lichte, makkelijk te plaat-
sen en te verplaatsen materiaal
succesvol en afdoende bleek, ver
dient het aanbeveling om bij meer
permanent gebruik wat steviger
materiaal te gebruiken Ook dient
bij plaatsing van het raster vegeta
tie ter plekke te worden verwijderd.
Zwijnenraster
In het Nood veluwse Tongeren werd
wegens aanhoudende varkens-
schade een 7 ha groot mais- en
graslandperceel van I Koopman
van een electrisch varkensraster
voorzien (kosten plm fl- per
strekkende meter, exclusief voe
dingsapparaat) Gebruik werd ge
maakt van een 50 cm hoge afraste
ring, bestaande uit twee gelei
dingsdraden. paaltjes die vijf meter
uit elkaar geplaatst zijn en een
lichtnetaansluiting. Sindsdien
en nieuwjaar en ook van het afste
ken van vuurwerk uitsluitend op 1
januari van 0.00 tot 01.30 uur.
„Zouden alle overheden hieraan
meewerken, dan zou vuurwerk
geen overlast geven en kon men
spreken van een feestelijk inluiden
van het nieuwe jaar", aldus de
FVN.
tot een minimum beperkt moeten
worden.
De FVN heeft toegezegd loyaal te
zullen medewerken aan het tot
stand brengen van nieuwe regelin
gen. Zy is voorstander van een
korte - niet tè korte - verkooppe
riode voor vuurwerk tussen kerst
Oog- en o orletsels
De Koninklijke Nederlandse
Maatschappij tot Bevordering der
Geneeskunst en de Vereniging van
GG GD-directeuren steunen de
NSG-vuurwerkactie, vooral met
het oog op de telkenjarige optre
dende oog- en oorletsels en
brandwonden.
De Nederlandse Vereniging voor
Slechthorenden vindt een verbod
voor knalvuurwerk een goede
zaak en zal actief meewerken aan
de actie van de NSG.
Het Veiligheidsinstituut stelt, dat
de verpakking van het legale
vuurwerk is voorzien van een dui
delijke Nederlandstalige aanwij
zing voor een veilig afsteken. Als
deze aanwijzing wordt opgevolgd,
levert vuurwerk volgens het Vei
ligheidsinstituut geen gevaar op.
Maar vooral de geluidhinder, die
velen ervaren, geeft het veiligheids
instituut aanleiding de NSG-actie
te steunen.
De Dierenbescherming tenslotte
vindt strikte overheidsregels op
het punt van particulier vuurwerk-
gebruik terecht. Zij is tevens een
groot voorstander van de vuurwer
kactie, met het oog op de dieren die
van vuurwerk schrikken, dan vaak
op de vlucht slaan en gaan zwer
ven.
Alle bovengenoemde instellingen
zijn met de NSG van mening, dat
een absoluut verbod van het ont
steken van vuurwerk rond de jaar
wisseling, dat tenslotte een inge
burgerd volksgebruik is, niet haal
baar en misschien zelfs ongewenst
is. Doch de tyd, waarin het ontste
ken van vuurwerk is toegestaan,
zou strikt beperkt moeten worden.
De velen, die last van vuurwerk
hebben, moeten er staat op kunnen
maken dat ze buiten de voor het
afsteken van vuurwerk toegestane
tijd, zonder hinder naar buiten
kunnen gaan. Hiertoe lijkt een
meer uniforme, (wellicht landelij
ke) regeling gewenst.
V u urwer kf a bri ka nte n
Naast het legale, goedgekeurde
vuurwerk wordt volgens de Feder
atie Vuurwerkhandel Nederland
(FVN), veel illegaal vuurwerk ge
bruikt. Het door de FVN op de
markt gebrachte (legale) vuurwerk
is duidelijk herkenbaar en heeft
tenminste een duidelijke Neder
landse handleiding voor een veilig
gebruik. Ook de FVN steunt de
NSG-vuurwerkcampagne, omdat
zij van mening is dat ieder risico
van letsel en elke kans op hinder
Dezer dagen start de Nederlandse
Stichting Geluidhinder, samen
met een aantal andere organisa
ties, een actie tegen gevaar en hin
der van vuurwerk Door middel van
een tv-spot (postbus 51). affiches en
advertenties in de dagbladen
wordt het publiek erop gewezen.
De foto zegt genoeg: Vuurwerk
maakt je leven soms in één klap
anders Weest voorzichtig Houdt
de kinderen in de gaten! Denk aan
de ogen!
dat het afsteken van vuurwerk
grote risico's meebrengt (oogletsel,
brandwonden, gehoorbeschadi-
gingen), dieren verschrikt en veel
mensen ergert.
Vooral het vroegtijdig afsteken van
vuurwerk, vaak dagen vóór oud
jaar. is velen een ergernis Boven
dien is vroegtijdig knallen verbo
den. de meeste gemeenten kennen
een strikte beperking van de ver
koop en gebruikstijden van vuur
werk Daarom vraagt de NSG knal
alléén op „Nieuwjaarsnacht"!
Naar aanleiding van een desbetref
fend verzoek van de NSG aan mi
nister dr. L. Ginjaar van Volksge
zondheid en Milieuhygiëne, heeft
deze besloten om over te gaan tot
de voorbereiding van wettelijke re
gels ten aanzien van een verbod
voor (hard) knallend vuurwerk.
Naarverwaehtingzal dit verbod dit
jaar nog niet tot stand kunnen ko
men.
Dat de NSG niet alleen staat in
haar strijd tegen vuurwerk, blijkt
bovendien uit het feit dat een aan
tal andere organisaties de NSG-
actie steunt.
De Nederlandse Vereniging van
Blinden en Slechtzienden
(N.V.B.S.) vindt dat blinde en
slechtziende voetgangers door het
afsteken van knalvuurwerk ernstig
worden belemmerd in hun bewe
ging. Wanneer een blinde of slecht
ziende alleen op straat loopt kan hij
zich, als hij schrikt van onver
wachte knallen, niet meer op het
verkeer concentreren. Ook een ge
leidehond schrikt van het vuur
werk, wordt onhandelbaar en is
doorgaans meerdere dagen volko
men onbruikbaar.
Ieder jaar wordt in orts land voor
miljoenen guldens schade door
wild aangericht. Diverse wildsoor
ten brengen door vraat, omwoelen
of vertrappen schade toe aan onze
land- en tuinbouwgewassen of aan
bosopstanden. Zo kunnen wilde
zwijnen in één nacht zorgvuldig
aangelegde maisvelden onbruik
baar maken. Reeën hebben het
nogal eens voorzien op aardbeien
veldjes en boomkwekerijen, terwijl
konijnen goede raad weten met
vooral jonge aanplant.
Soms blijkt de teelt wèl mogelijk
als er een wildraster omheen wordt
geplaatst Teneinde een en ander in
de praktijk te toetsen heeft het
Jachtfonds enkele proeven meteen
nieuw type electrisch raster uitge
voerd, in samenwerking met de
importeur.
Reewildroster
Zo werd in 't najaar 1978 in West-
Brabant het 1,4 ha grote aard
beienveld van A. van Alphen te Ul-
venhout voorzien van een elec
trisch reewildraster (kosten plm.
f2.- per strekkende meter, exclu
sief voedingsapparaat). In 1977,
toen geen afrastering werd toege
past, bedroeg de door reeën toege
brachte schade aan dit veld ca.
f40.000- Nu, een jaar na inge
bruikname van het door batterijen
gevoede raster, is er sprake van een
batig saldo van f20.000.-.
waagt geen varken zich meer op het
aldus beveiligde land. Het raster
moet regelmatig worden gecontro
leerd op eventueel erop gevallen
takken en op het voldoende strak
gespannen zijn van de draden.
Resumerend kan worden gesteld,
dat dit type electrisch wildraster
met succes voor velerlei doeleinden
te gebruiken is, terwijl de aanschaf
en plaatsingskosten laag zijn. Bo
vendien zijn de rasters door de ge
ringe hoogte weinig storend in het
landschap.
Nl5"R,STlCHTlKG
[giro 388ooo1
