Sen film met geluid
Zoete loei bij de koffie
ZONNESCHIJN
IN DE KEUKEN
T AALPRAATJE
FOTO
STRIP.
VER
HAAL
Vakbeurs
Tuin en
Park '78
Utrecht
helemaal anders
SaaBBEHlBiHlKBSBillfiESlEi
door Daniel Behrman
HOLTENS NIEUWSBLAD - 18 AUGUSTUS 1978 - PAG. 17
ele jaren hebben we vakantie-
Ims gemaakt zonder geluid. Dat
il zeggen: de laatste jaren werd
r wel achteraf geluid aan toege-
oegd via een toonband of „stri-
e", die na het monteren kon wor-
en aangebracht. Met behulp van
oepasselijke muziek en met zorg
ekozen geluidseffekten en kom-
lentaar werd de sfeer van de va-
antie goed benaderd. Maar het
?as niet de werkelijkheid, hoe
juk het resultaat verder ook was.
lit jaar anders
)eze vakantie hebben we voor het
erst met een geluidscamera ge-
ilmd. Van te voren hebben we wel
en filmpje op proef gemaakt. Dat
?as nodig, vertelde onze foto-
.dviseur. Dank zij de duidelijke
(andleiding was het resultaat zó
[oed, dat de nieuwe kamera mee op
'eis macht.
Sn we hebben er geen spijt van!
)p geluiden letten
Het gekke is. dat je met zo'n ka
mera veel meer op de geluiden gaat
letten. Hier zijn een aantal voor
beelden:
de grote hal van Schiphol vol men
sen. Geroezemoesvliegtuigen
worden afgeroepen het geronk
van de machinesje beleeft het
heel intens, óók als je later thuis de
film bekijkt en beluistert
de aankomst bij ons huisje aan het
meer het geklots van het wa
ter een boot toetert de
Vlaamse stemmen van de bu
ren
de tocht met de ezeltjes, het ge
trappel van de hoeven op de rotsige
bodem, het lachen van de mensen,
die wat erg veel van de wijn hebben
geproefd
boodschappen doen op de markt in
dat dorpje. Stemmen van kooplie
den een geit mekkerthet
geratel van een oude boerenkar en
de onverstaanbare kreten van de
voerman
dat „stille" strand, waar de bran
ding tegen de basaltbrokken slaat.
De kinderen zitten op de stenen en
roepen iets Door het geluid van de
zee verstaan we ze niet
Met geluid is helemaal anders
Voor wie vaak vakantiefilms heeft
gemaakt zonder het echte geluid
mee naar huis te kunnen nemen, is
zo'n geluidskamera een openba
ring
Wat een mogelijkheden zijn er in
eens om je films nóg boeiender te
maken. Je ontdekt onderwerpen,
die je waarschijnlijk niet zou heb
ben gefilmd als je geen gelegenheid
zou hebben om ook het geluid op te
nemen. Zoals: Het voorlezen uit
een boek voor een zieke vakantie-
genoot
Het „gesprek" tussen onze dochter
en een engels jongetje Die dag.
dat storm, regen en onweer zorgden
voor een luguber klankbeeld, dat
op de film beter te horen dan te zien
Resultaat verrast
Ook al was het proeffilmpje ge
slaagd. toch waren de verwachtin-
Een glaasje brandewijn op je nuch
tere maag? Dat was toch maar je
ware om na de slaap de levensgees
ten op te wekkenMaar dat was
dan ook in de achttiende eeuw,
toen bier de dagelijkse volksdrank
was en wijn aan tafelen voor de
gezelligheid wejri gejiroftken. Voor
de vrouwen waren'er hovendie» de
vaak zelfgemaakte „satrWte en
soete suype" van brandewijn, sui
ker. vruchten en kruiden. En toen
kwamen via de apotheek de thee en
de koffie binnen, dure onbekende
dranken, waar lang niet iedereen
meteen aan wilde. Koffiedrinkers
zfjn we geworden, meer nog dan
theedrinkers. Oorspronkelijk is de
koffie afkomsitg uit Abessinië en
wellicht ook uit Arabië Van daar
werd de cultuur door de tropen ver
spreid. De eerste vermelding is af
komstig van een Arabier, Rhazus,
die rond het jaar 900 een soort me
dische encyclopedie schreef. De
Arabieren waren de eerste koffie-
1 planters en handelaren. Langzaam
drong de koffie in Europa door. in
11645 in Italië, in 1672 was er een
koffiehuis in Parijs. In Indonesië
werd de koffie al lang gebruikt,
voor ze in ons land bekend was.
Amsterdam was lang het belan
grijkste handelscentrum. Pas aan
het eind van de zeventiende eeuw
liet men op initiatief van de Am
sterdamse burgemeester NicolaaS*
Witsen„die ook bewindhebber van
de Oost-Indische Compagnie was,
koffieplantjes op Java invoeren. In
het jaar 1712 kwam 894 pond Ja-
va-koffie in Amsterdam aan de
markt. Koffie was echter zo duur,
dat heel slappe aftreksels alleen bij
feestelijke gelegenheden, of hoog
uit op zondag, gedronken werden.
Hetzelfde gold voor de thee. alleen
nog door de rijken gedronken uit
fijne porseleinen kopjes in de thee
koepeltjes langs de Vecht. De thee
was reeds voor 1700 op Java inge
voerd, als liefhebberij van de oud
Gouverneur Generaal Camphuys.
De Oost-Indische Compagme sti
muleerde de produktie en loofde
een prijs uit voor degene, die het
eerste pond thee zou produceren.
De opmars van de thee heeft het
verdwijnen van veel bierbrouwe
rijen tot gevolg gehad. De thee en
koffie raakten in verschillende
streken, de een wat meer dan de
ander, ingeburgerd. De koffie stond
op het fornuis te pruttelen en de
thee werd gedronken met grote
klonten kandij, zodat het meer op
heet suikerwater leek. En bij de kof
fie kwam de koek. de zoete koek.
Koek in alle soorten, vaak met het
niet prijs gegeven recept verbon
den aan streek of stad. Speculaas,
andere kruidkoeken, taai taai. Op
straat verschenen koekkramen
waar amandelbrood, honinctaert
en massepeyn te koop werden aan
geboden. Langzaam aan werd er
meer aandacht besteed aan het
zetten van de koffie zoals in de typi
sche kraantjes-kannen, wat een
gezellige bezigheid was, waarbij al
pratend van de zoete koek werd ge
snoept. Keteltjeskoffie is een be
grip dat nu wel bijna vergeten is.
Het werd lang gedronken op het
platteland, de koffie stond lang in
de ketel te koken. Er werd veel
melk in gedronken. Meer en meer
werd de koffie zonder melk, sterk
en zwart gedronken en tenslotte
gezet in het apparaat, efficiënt en
makkelijk, smakelijk, maar zonder
die gezelligheid van het ouder
wetse ritueel. En als opkikkertje
toch maar beter dan een glaasje
brandewijn, om de dag mee te be
ginnen.
(Nadruk verboden)
t t
gen voor de hele film niet erg
hoog.De omstandigheden, waar
onder je het geluid meot opnemen,
zijn namelijk erg wisselend en de
geluidssterkte en afstand van ge
luidsbron tot mikrofoon is vaak
groot. Toch blijkt, dat de techniek
in dit opzicht al ver gevorderd is.
Het geluid van die eerste film is van
goede kwaliteit al ontdek je na
tuurlijk dingen, die bij een volge
nde opname beter kunnen worden
gedaan.
Kompleter kan het niet
De konklusie van alle huisgenoten
is duidelijk: dit is de mooiste va
kantiefilm, die we gemaakt heb-
oen. Jezelf via de film nog vaak
kunnen zien in die zorgeloze dagen
ergens in een ver land het is al
tijd een bijzondere ervaring. Maar
je vakantie kunnen herbeleven in
beelden in kleuren én in geluiden
dat is iets waarvan je zegt: het
geluid hóórt erbij kompleter
kan het niet!
Voor de achtste maal wordt in de
hallen van de Jaarbeurs te Utrecht
de vakbeurs Tuin en Park gehou
den en wel van dinsdag 17 tot en
met zaterdag 21 oktober a.s. De
beurs wordt georganiseerd door
de Jaarbeurs in nauwe samenwer
king met een adviescommissie
waarin onder meer zijn vertegen
woordigd de Federatie „Het land
bouwwerktuig", de Vereniging
„De Nederlandse Bloemisterij" en
de Nederlandse Vereniging van
producenten van tuinbouwzaden.
Tuin en Park is een vakbeurs en
richt zich in de eerste plaats tot de
vakman. De laatste twee dagen
heeft echter het publiek ook toe
gang om zich te oriënteren. Het
aanbod op Tuin en Park is te verde
len in drie hoofdgroepen
de zaden en kwekerijprodukten,
machines en gereedschappen, en
overige tuinbenodigdheden.
Het aanbod is zeer evenredig en is
nagenoeg kompleet. Tuin en Park
herbergt ook weer veel groen en
bloemen waardoor een bezoek aan
deze beurs niet alleen interessant is
maar ook bijzonder plezierig. De
total netto oppervlakte van Tuin
en Park 1978 bedraagt 13.200 m2
Hiermee is alle voor deze beurs be
schikbare ruimte in gebruik geno
men Het aantal deelnemers is 206.
Tuin en Park werd in 1976 door
22 500 personen bezocht; 67% van
hen bezocht de beurs met een zake
lijk doel Voor dit jaar wordt reke
ning gehouden met een stijging van
dit aantal, vooral nu er ook vakbe-
zoek uit Belgie en West-Duitsland
wordt verwacht. Tuin en Park is
dagelijks geopend van 9.00 tot 18 00
uur; bovendien op vrijdag van 9.00
tot 22.00 uur.
Leuk zo'n filmscène van de kinde- pen boven het geluid van de bran-
ren in de vakantie aan het strand, ding, die tegen de basaltblokken
Nog leuker als je hen hoort roep- slaat.
Langzamerhand
We hebben al eens in een vroeger
Taaipraatje wat over synoniemen
geschreven, zoals over nimmer en
nooit en nieuwsgierig en benieuwd
Synoniemen zijn woorden met ge
lijke of ongeveer gelijke betekenis.
Woorden met precies gelijke bete
kenis zijn zeldzaam, meestal is er
een klein verschil in gevoelswaar
de Synoniemen houden een taal
interessant. Zij zorgen ervoor, dat
er vele manieren zijn bepaalde toe
standen, gebeurtenissen of in
drukken weer te geven Vaak is er
slechts sprake van een subtiel ver
schil in betekenis en dat juist
maakt een taal mooi.
Het is goed
luisteren naar een spreker, die de
kunst van het laatste gebruik van
synoniemen verstaat. Langzamer
hand heeft als synoniemen: al
lengs, allengskens, gaandeweg, van
lieverlede, zoetjesaan en zachtje
saan. Soms kan men het ene woord
door het andere vervangen, zonder
de zin geweld aan te doen Toch zijn
er kleine verschillen tussen deze
woorden. Al deze woorden duiden
een langzaam voortschrijdende
werking aan. Het langzame wordt
vooral uitgedrukt door langzamer
hand. Soms is het resultaat nog
niet duidelijk zichtbaar: „Het
wordt langzamerhand tijd, dat er
iets aan gedaan wordt"
Soms is er wel resultaat. „Langza
merhand ben ik tot de overtuiging
gekomen, dat hij gelijk had". Al
lengs en allengskens geven te ken
nen dat er na verloop van tijd
voortgang is. Allengskens geeft een
kleiner voortgang aan dan allengs.
„Na een donkere nacht werd het al
lengs lichter en lichter". Gaande
weg brengt het voortgaan van de
handeling met een andere werking
in verband. Het heeft meestal be
trekking op een reeks van hande
lingen. „De sociale voorzieningen
zijn gaandeweg verbeterd" Het
wat deftige van lieverlede drukt
uit, dat de handeling of de werking
ongemerkt voortgaat, ogenschijn
lijk niet, maar metterdaad wel „Hij
ondervond veel tegenwerking,
maar van lieverlede bereikte hij
toch zijn doel" Zoetjesaan en
zachtjesaan duiden op een kalme
voortgang „Het wordt zoetjesaan
kinderbedtijd" Zachtjesaan dan
breekt het lijntjes niet"
Circusjargon
In deze kolom schreven we al eens
over het jagerjargon, het eigen
taaltje, dat de jagers er op na hou
den. Minder bekend is wellicht, dat
ook de artiesten van het circus en
het vroegere „paardenspel", een
wereldje apart, zich in en om de
piste bedienen van een eigen taal,
het circusjargon. Het bekende
maandblad „Onze Taal" van het
genootschap Onze Taal besteedde
er aandacht aan in het december
nummer van 1960 Zo is een „batoe-
tje" de naam van het springplank-
je. dat gebruikt wordt om niet uit
het zand van de piste op het zadel
te moeten springen, Het is afkom
stig van het Fransbatoude. De be
plakte hoepel, waardoor honden of
wilde dieren springen heet een
„ballon".
De „chanbière" is de lange zweep,
waarmee men de paarden aanraakt
bij de dressuurnummers en de
„postamenten" zijn de requisieten,
die gebruikt worden bij de dierend-
ressuur. Een „volle bak" is een uit
verkochte tent. Dit volle bak heeft
ook bij de andere evenementen na
volging gevonden, b v. in de
schouwburg, de bioscoop of voor
volle tribunes in stadions bij
sportwedstrijden, maar het circus
is de plaats van oorsproing van
deze uitdrukking. Hiertegenover
staat „half huis" voor een matig be
zette, halfvolle tent. De „bonbon"
is het hoofdnummer van de avond,
meestal gebracht vlak voor de pau
ze Vandaar ook de naam pauze
nummer. De „placeure" „placeurs"
de mensen, die het hooggeëerd pu
bliek de plaatsen aanwijzen. Het
pistepersoneel luistert naar de
naam „requisiteurs". In een circus
spreekt men van een „trick" en niet
van truc of toer. Het slotnummer
heet de „uitsmijter" De„panneau"
is een matrasje, dat op de rug van
het paard wordt gelegd bij een
nummer van de ballerina.
„Parforce rijden" noemt men de
stunt te paard zonder panneau of
zadel. Ook voor het opbouwen en
afbreken van de tent gebruikt men
een eigen taaltje. Het zou te ver
voeren al die bijzondere namen te
vermelden. We besluiten met
„kantgasten" voor de mensen die
bij het begin van de voorstelling
wel belangstelling tonen, maar er
geen stuiver voor over hebben een
kaartje te kopen
Nadruk verboden
Zelfs als er genoeg voedsel ver
bouwd en gedistribueerd kon
worden om de hele wereldbevol
king goed te laten eten - zo luidt
een uitspraak - dan was er toch
niet genoeg brandhout om het te
koken. En daar komt men dan bij
de ergste energiecrisis van dit
ogenblik. Het gaat niet alleen om
wat het kost de maag van het gezin
steeds te vullen, het gaat vooral
om de vele kilometers die honder
den miljoenen mensen dagelijks
moeten lopen in de ontwikkelings
landen als ze het hout bijeenbren
gen waarmee ze hun eten koken en
hun huis verwarmen.
Dat werk wordt nog inspannender
doordat de zon boven hun hoofden
brandt - als die maar het water
wou koken en het eten bakken.
Maar helaas lieten de plaatselijke
gebruiken niet toe - zo is vastge
steld - dat de vrouwen het eten
klaarmaakten in de open lucht en
in de middag in plaats van 's
avonds. Trouwens - zonneformui-
zen waren in elk geval onbetaal
baar voor de arme plattelanders.
Zo was de toestand al vele jaren.
Zelfs toen de snelle stijging der
olieprijzen de aandacht voor
zonne-energie liet herleven was er
weinig bezorgdheid merkbaar voor
deze problemen van deze armen.
De aandacht concentreerde zich op
de verwarming van huizen en op de
heetwatervoorziening - dat is wer
ken met tamelijk lage temperatu
ren, veel gemakkelijker dan uit de
zonneschijn de hitte te halen die
nodig is voor bakken en braden. In
het eerste geval zijn slechts wat
simpele platte collectoren nodig, in
het tweede geval moeten de zonne
stralen op de een of andere manier
worden geconcentreerd
Derde wereld actief
Dit verandert. Er wordt meer ge
dacht en gedaan om de twee mil
jard dorpelingen van de „derde we
reld" te helpen de zon het werk van
het brandhout te laten doen. Dit
kon men merken op een groot con
gres in New Delhi van de ISES, de
internationale vereniging voor
zonne-energie. die steun kreeg van
tal van organisaties, waaronder de
Unesco.
Een technische reden voor deze
ontwikkeling is dat nieuwere zon
necollectors niet alleen toepas
singsmogelijkheden hebben voor
industrieën in zones van gematigd
klimaat, maar ook voor kleine
energiecentrales in Azië of Afrika.
Veelbelovend is het collectortype
met parabolische troggen in een
vlak chassis dat maar om de zoveel
weken of zelfs maanden hoeft te
worden bijgesteld om de zon te vol
gen, Nieuwe methoden om hitte op
te slaan lijken de dorpsvrouwen in
staat te stellen het avondmaal te
koken met de energie van de mid
dagzon.
Belangrijkst van alles is dat de lan
den van de zcnnegordel begonnen
zijn zichzelf te helpen. Koeweit bij
voorbeeld is zeer actief; het hoopt
binnen acht jaar zelf in staat te zijn
zonder veel importen
verwarmings- en koelinstallaties te
bouwen waarvoor de zon de energie
levert. Brazilië speurt naar metho
den om de zon te gebruiken voor
het drogen van cassave die men
verbouwt om ze door gisting om te
zetten in alcoholen die geschikt
zijn voor het aandrijven van ver
brandingsmotoren.
En de zon kost niets
India heeft een uitgebreid pro
gramma dat illustreert hoe dit land
enerzijds een moderne wetens
chappelijke en industriële macht
is, anderzijds een allesbehalve
ontwikkeld agrarisch gebied De
klemtoon ligt hier op irrigatiepom-
pen die twee tot vijf paardekrach-
ten van de zon lenen; kleine elek
triciteitscentrales op zonne-
energie zoals er één proef draait in
Madras; droogapparatuur voor
melk, hout en graan zoals er al een
Wie fotografeert speelt met licht. Soms werkt de lichtbron mee,
maar in andere omstandigheden kan licht ook heel vervelend doen
en een bepaald effekt bederven. Zoals in het geval van dat
buurmeisje, dat vroeg of ik voor de verjaardag van haar moeder een
mooi portretje van haar wilde maken. Ze zou dan zelf een lijstje
kopen en had dan een leuk kado voor de jarige. Op een morgen
gingen we aan het werk. Het moest een zonnige foto worden, zei Els,
dus gingen we naar buiten en maakten daar deze plaat. Om goed
van het licht te kunnen profiteren, ging ze in de volle zon staan. Suf
van mij natuurlijk, want wie tegen de zon in moet kijken, knijpt z'n
ogen dicht. Of houdt er een hand voor zoals in dit geval
Die foto - wist ik op het moment van de opname al -
konden we maar het beste vergeten. Gelukkig was
het bewolkt en verdween de zon zo nu en dan
achter de wolken. Ik had wel eens iets gehoord
over spreidlicht, dat ontstaat als de zon achter de
wolken schijnt. Het is goed licht om een foto te
maken, omdat dan de felle schaduwen verdwijnen
en de mensen, die op de foto komen, ontspannen
kijken. Dat was ook hier het geval, maar-dacht ik -
laat ik voor de zekerheid één opname met flitslicht
maken.
En dat was gelukkig, want de tweede foto was toch
wat vlak. Wel leuk. maar niet pittig genoeg. De
derde foto - gemaakt met flitslicht buiten - werd
voor dit doel de meest geschikte. Els koos hem
direkt toen ze de foto's kreeg voorgelegd. Hoewel,
toen ik later aan haar moeder de tweede foto liet
zien, was die daar enthousiaster over omdat Els et
ir. het getemperde licht wat dromerig opstaat.
Waaruit je ziet, dat eik licht zijn charme heeft. En
het is leuk om daar wat mee te spelen.
Neberxand
GIRO 3 8ÖOOO
rijstdroger is met een capaciteit
van tien ton per dag; koelinstalla
ties en dislilleertorens om brak of
zout water om te zetten in zoet wa
ter. Volop wortelend in de Indiase
realiteit was een biogasgenerator
die agrarisch afval verwerkte en
door toepassing van een zonnecol
lector op hogere temperatuur kon
werken - resultaat drie maal zoveel
gas dat voor kookdoeleinden ge
bruikt kon worden.
In New Delhi werd ook gedemon
streerd hoe zonnestraling door zes
honderd spiegeltjes kon worden
geconcentreerd om plantensappen
tot een siroop in te dikken, een in
het zuiden van India veel voorko
mende agrarische industrie, die
ermee tobt dat de brandstofreke
ning (hout) veertig procent van de
prijs van het produkt uitmaakt.
Wensen van vrouwen
Tijdens het congres in New Delhi
viel ook te horen hoe de gebruikers
en gebruiksters erover denken, iets
wat op wetenschappelijke congres
sen nogal eens wordt vergeten. In
diase vrouwen zeiden dat wat ze
het hardst nodig hadden een sim
pel kooktoestel was van rond vijftig
gulden waarop maaltijden lang
zaam gaar konden worden terwijl
de vrouwen hun mannen op de ak
ker helpen. Er waren toestellen die
in twee uur rijst of aardappels gaar
krijgen en twintig minuten nodig
hebben voor een ei, maar de prijs is
nóg niet bepaald laag. Maar goede
ideeën beginnen vaak in de duurste
versie.
Dat geldt misschien wel voor een
Amerikaanse suggestie, waarin
werd voorgerekend dat open vuur
ontzettend verkwistend is - een Af
rikaans gezin dat zo kookt ver
bruikt ongeveer vijf keer zoveel
energie als een Amerikaans huis
houden met een elektrisch fornuis.
Een driemanschap suggereerde
deze oplossing: de zon kon worden
gebruikt om uit één bepaald zout
een gas te laten ontsnappen dat
zich in een ander reservoir verbindt
met een tweede zout. Als er ge
kookt moet worden zorgt een klein
beetje warmte bij dit tv/eede zout
dat het gas terugstroomt waarbij
dan een hitte van 300 graden C ont-
staat. Een huisvrouw gaat dan met
haar „hittepakket" naar een
zonne-oven in het dorp en neemt
het na een uur weer mee, gevuld
met genoeg energie om er een
maaltijd op te koken. Dit soort
chemische warmtepompen geeft
vier keer zoveel hitte terug als de
zon erin heeft gedaan. De prijs zou
volgens de voorstellers in de buurt
van 35 dollar liggen, wat echter in
dë „derde wereld" vaak veel geld
Uit Iran kwam een ander idee om
een centrale zonne-oven te gebrui
ken om de dorpelingen hitte in een
pakje mee naar huis te geven. Arme
Iranezen gebruiken stukken mest
als brandstof in het „kooktoestel":
een putje in de grond. Het voordeel
van hetsysteem is dat de mestkoek
nog een tijd warm blijft: door een
lage tafel met dikke dekens over
deze warmtebron te zetten ont
staat een plek met behaaglijke
temperatuur voor degenen die daar
liggen met hun hoofd buiten de
neerhangende dekens. Een andere
warmtebron voor zo'n „korsi" zou
het bovendien mogelijk maken de
mest nuttiger te gebruiken.
Brandhout is dubbel probleem
Brandhout is vooral in de streken
ten zuiden van de Sahara een pro
bleem. Voor de bevolking omdat
schaarste de prijs omhoogdrijft.
Voor het milieu omdat het kappen
van alle hout woestijnen laat ont
staan: „Zo goed als alle bomen bin
nen een straal van zeventig kilome
ter rond Ouagadougou (Boven-
Volta) zijn opgestookt door de in
woners van de stad. Men gaat bij
voorkeur hout halen op een afstand
die te belopen is. in de Sahelregio is
dit zo langzamerhand wel een vijf
tig kilometer geworden aldus
een rapport, dat van de zonne-
fornuizen niet alle heil verwacht.
Een simpel kacheltje kan er al voor
zorgen dat de houtbehoefte wordt
gehalveerd. En dat is per jaar in Af
rika onder de Sahara een besparing
van meer dan vijftig miljoen ton
hout.
De houtschaarste zou het accepte
ren van de vreemde zonne-
kooktoestellen moeten vergemak
kelijken Hetzelfde rapport meldt
dat dit inderdaad bij goede voorbe
reiding het geval is bijvoorbeeld in
Boven-Volta. En hierbij kan altijd
ook de raad nuttig zijn die een
vrouwenvergadering in New Delhi
formuleerde: om een goed kook
toestel te bedenken zouden de ge
leerden wat meer tijd in de keuken
moeten doorbrengen.
praktische tips
voor fotografen
in de vorm van
eenfoto-drieluik
