Uitzonderlijke tentoonstelling
in Textielmuseum Enschede
Holten bezat
vroeger een
weefschool
Textielgilden in het Euregiogebied
HET POSTCODEBOEK
Kaas- en
wijnfeest
Lerares
Coupeuse
HOLTENS NIEUWSBLAD - 3 MAART 1978 - PAG. 5
aan
Keizersweg
Well waren geheel vreemden voor elkaar, maar zij
ontmoetten elkaar bij hun driftig verlangen om in onze
gemeente bouwterrein te vinden, teneinde zich op een
behoorlijke stand te kunnen vestigen. Die ontmoeting
heeft er toe geleid, dat zij nu gezamenlijk een riant
gebouw gaan stichten, waarin kantoren zullen zijn ge
vestigd met daarboven woningen. De heer Beeftink
brengt daarin onder zijn architectenkantoor en de heer
Van Well een adviesbureau voor organisatieontwikke
ling en begeleiding. Over het gehele front van het ge
bouw (20 m) bevindt zich een sousterrain met een op
pervlakte van 300 m2 en op begane grond kantoor
ruimte eveneens met een opervlakte van 300 m2. Hier
van zal 400 m2 in gebruik zijn door het bureau Van Well
en Partners en 200 m2 voor het architectenkantoor van
de heer Beeftink. Links komt Beeftink, rechts Van
Well.
Het gebouw, dat een hoogte heeft van 7 meter
boven het maaiveld, is geheel aangepast aan de omge
ving. Het vormt daarmede, volgens de architect, een
plastisch geheel. Het wordt uitgevoerd in rode hand-
vormsteen. In het sousterrain worden o.a. de archieven
ondergebracht. Het wordt tevens de lichtdrukruimte
voor het architectenkantoor. De kosten van de bouw
zullen plm. 7 ton bedragen. Men hoopt het gebouw in
november van dit jaar klaar te hebben. Hocffdaanne-
mer is de Fa. H. Koopman en Zoon. De heer Beeftink
vertelde volop orders te hebben. De heer Van Well is in
zijn branche volop werkzaam in zijn woonplaats Be-
nnebroek, maar vond het beter zijn bureau vanuit het
volle westen over te brengen naar Overijssel met het
zicht op Twente. Beiden hebben ruim een jaar gezocht
naar een goede vestigingsplaats.
Vestiging kantoren met woningen
In zijn vergadering van 31 januari j.I. verkocht de
gemeenteraad aan de heren ing. D. J. Beeftink te Hol
ten en Drs A.L.M. van Well te Bennebroek twee perce
len bouwterrein, resp. groot 501 en 569 m2, aan de
Keizersweg tussen het Medisch Centrum en de Sport
hal, teneinde daarop een kantoorgebouw met woning
te bouwen. Deze transactie was mogelijk omdat de
bouw van een sociaal-cultureel centrum op deze mar
kante plek niet kon doorgaan wegens het ontbreken
vaD de financiële medewerking van het Rijk.
De architect Beeftink en de sociaal-psycholoog Van
In het Textielmuseum te Enschede wordt op 15 maart a,s,
een tentoonstelling geopend die men een primeur kan
noemen, omdat nog nimmer de textielgilden als apart on
derwerp uit de gehele gildenhistorie zijn uitgetild. Enkele
historische bijzonderheden alsmede wat uitgebreidere in
formatie betreffende deze tentoonstelling volgen hieron
der. Onder „Euregio" wordt verstaan het gebied tussen
Rijn, IJssel en Ems.
Op 15 maart 1728 verkregen tien ondernemers uit Ens
chede van de Staten van Overijssel op hun desbetreffende
aanvrage voor 15 jaar een octrooi voor het vervaardigen
van bombazijn (dit weefsel met linnen ketting en katoe
nen inslag).
een monopolistische positie door
prijsbepaling en regeling der pro-
duktie
Men moest een lange leertijd
doormaken en een proefstuk afle
veren voordat men als lid van het
gilde werd toegelaten. De gilde als
instelling is reeds uit de 5de eeuw
bekend, de naam dateert uit de 8ste
eeuw. De oorsprong van het gilde-
wezen gaat waarschijnlijk terug tot
de Germaanse tijd, toen broeder
schappen de gewoonte hadden een
bijdrage (geld gilde) te geven voor
een gezamenlijke maaltijd en
drinkgelag, omspeeld door hei
dense rituelen. In de periode van de
christianisering werden deze om
gebogen tot christelijk-religieuze
handelingen terwijl de gemee
nschappen vanwege kerk en over
heden andere taken toebedeeld
kregen, onder andere ten behoeve
van de liefdadigheid. In de Midde
leeuwen vormden zich toen lang
zamerhand, door economische en
maatschappelijke ontwikkelingen,
de gilden als beroepsverenigingen.
Men kan de bloeitijd der Westeuro-
pese gilden stellen tussen 1550 en
1650. Door een economische terug
gang daarna' ontstond er verzet te
gen de gilden met hun sterk beper
kende bepalingen. Het verval werd
tenslotte ingezet met het opkomen
van de wereldhandel, waardoor
zich een structurele verandering in
het economische patroon aandien
de. Er kwam behoefte aan grootka
pitaal en massa-produktie voor de
export. De middeleeuwse gildebe-
grippen storlden in lijnrechte te
genstelling tot de eisen die de ex
portnijverheid stelde. Zowel
koopmans- als tenslotte am
bachtsgilden begonnen zich te be
vrijden van het keurslijf der knel
lende gildebepalingen
Deze toestemming, 250 jaar gele
den verleend, was een aanduiding
dat het met het gildesysteem ten
einde begon te lopen; in de Napo
leontische tijd zyn de gilden dan
ook officieel afgeschaft. Wat was
een gilde? Een gilde was een orga
nisatie van mensen, die een zelfde
beroep uitoefenden. Tot de be-
kendsten horen de gilden van han
delaren en ambachtslieden, maar
ook kunstenaars sloten zich tot
gilden aanéén (bijv. dichters en to
neelspelers die in Nederland de be
kende rederijkerskamers sticht
ten), zelfs krijgslieden (schutters
gilden).
Zo'n gilde was een gesloten corpo
ratie die van het stadsbestuur toe
stemming kreeg tot oprichting en
daarna onder voortdurend toezicht
van de overheid bleef. De eisen tot
toetreding waren streng: men
moest „poorter" van de betreffende
stad zijn, van onbesproken levens
wandel en tot een bepaalde kerk
behoren. Doel van het gildewezen,
vastgelegd in het door het stads- of
landsbestuur afgegeven privilege
was: handhaven van de kwaliteit
van het produkt, hooghouden van
het ambacht, het verkrijgen van
Wat nu betreft de textielgilden in
het Euregiogebied, degrootste
bloeitijd hiervan ligt tussen 1600-
1700 Toch hebben zij, in vergelij
king met andere gilden, behoord
tot de armste ambachtsgilden. Van
meet af aan hebben de stadse gil-
dewevers het weven op het platte
land (dus buiten hun verband om)
trachten te beletten. Toen de bis
schop v§n Münster (Christoph
Bernhard, Freiherr von Galen -
1600-1678 („Bommenberend") zijn
acties tegen de Doopsgezinden
versterkte, trokken de handelaren
en wevers onder hem naar Twente
en de Achterhoek, waar zij het vak
van linnenreder (koopman van ge
weven goederen, die zij afnamen
van de plattelandswevers, daarbij
de stedelijke textielgilden uitscha
kelend) beoefenden.
Tot deze voorstanders van vrije
handel en vrije produktie behoor
den ook de Enschedese onderne
mers, die hun „requeste" in 1725 bij
de Staten van Overijssel indienden,
daarmee een begin leggend van een
textielnijverheid die tenslotte tot
een grote massa industrie zou uit
groeien. En het is ter herdenking
van het op 15 maart toegestande
octrooi hiervoor dat de opening
van de textielgildententoonstel-
ling 250 jaar later op dezelfde da
tum is gesteld. Op deze expositie is
uit het bezit van zestien Duitse en
veertien Nederlandse musea en in
stellingen in het Euregiogebied een
keur van archivalia en objecten te
zien, die alle betrekking hebben op
de geschiedenis der textielgilden.
Interessante documenten bevat
ten gildeprivileges. oorkonden, een
getuigschrift, kasboeken, lijsten
van leden en leerjongens: oude
prenten geven enkele gildesteden
weer, evenals het oude ambacht,
keurstempels, waarmee de kwali
teit van de stof werd gegarandeerd,
gildekisten. drinkhoorns, beschil
derde vaandels, wapenschilden,
tenslotte werktuigen alsmede het
eindprodukt: enkele stukken 17de
en 18de-eeuws textiel geven een
boeiend overzicht van wat uit die
eeuwen nog aanwezig is. Het oude
gilde waaraan op deze tentoonstel
ling aandacht is besteed is het
kleermakersgilde uit Groenlo, ge
sticht in 1306, nóg steeds bestaand,
doch werkzaam op sociaal gebied.
Er is een catalogus verkrijgbaar die
naast een historisch overzicht vele
foto's bevat. Door de Stichting Mu
zische Vorming is een zogenaamde
lesbrief voor de hoogste klassen
van de basisschool met informatie
en opdrachten samengesteld als
mede een diaklankbeeld, dat ook
voor andere bezoekers dan groepen
schoolkinderen interessant zal zijn.
Duur der tentoonstelling 16 maart
t.m. 18 juni 1978.
Openingstijden Textielmuseum,
Espoortstraat 182, Enschede:
dinsdag t.m. zaterdag 10-12, 14-17
uur, zondags 14-17 uur, maandag
gesloten.
Weefschool „Holten"
Het textielbedrijf is ook aan Holten
niet helemaal'voorbijgegaan. Ons
dorp bezat namelijk van 1835-1895
in de dorpsstraat een weefschool.
Deze school, waarvoor het marke-
bestuur (vroeger gemeentebe
stuur) de grond afstond, werd van
uit Goor beheerd, onder directie
van Thomas Ainsworth, de Enge
lsman, en feitelijke grondlegger
van de inheemse geïndustriali
seerde textielnijverheid. Hij was
o.a. de man die de „smietspoel"
verving door de snelspoel. Natuur
lijk hebben ook tal van Nederlan
ders aan de opkomst van de textie-
lindustne, die nu zo'n moeilijke tijd
Op dé foto is de voorgevel van de
weefschool nog net te zien, aan de
rechterkant van de straat achter
het boompje, dat daar staat. Op de
voorgrond twee onderwijzeressen
van de Dorpsschool.
doormaakt, bijgedragen. Wellicht
kunnen we daar nog eens op terug
komen.
hoofdletters (2). (Voorbeeld: Hol-
tens Nieuwsblad. Enkweg 5, 7451
JN HOLTEN)
In het postcodeboek is nog geen
rekening gehouden met de gewij
zigde huisnummering in het bui
tengebied. In de berichten aan de
mensen is daar, voorzover we heb
ben kunnen nagaan, echter wel re
kening mee gehouden. In de eers
tvolgende uitgave van het code
boek (maart 1978) zullen de wijzi
gingen zijn verwerkt, heeft de PPT
ons bericht, (w.b.)
Zaterdagavond a.s. zal er voor het
eerst in de geschiedenis van de
Schure een kaas- en wijnfeest wor
den georganiseerd. Dit houdt on
der meer in dat er zaterdagavond
diverse soorten kaas en wijn ver
kocht zullen worden in de Schure.
Ook wordt er gezorgd voor een
sfeervolle kaarsverlichting en ge
zellige achtergrondmuziek.
Kortom, het wordt vast weer erg
gezellig zaterdagavond in de Schu
re. dus komt allen.
Vrijdag 10 maart en zondag 12
maart zal er weer een film vertoond
worden in de Schure nl. "AIR-
PORT" met in de hoofdrollen Burt
Lancaster, Dean Martin, Jean Se-
berg en Jacqueline Bisset. Maar
daarover volgende week meer in
het Holtens Nieuwsblad.
Jeugdsoos "de Schure"
Staatssecretaris krijgt eerste
postcodeboek" kon men woensdag
in de dagbladen lezen. Mevrouw
Smit-Kroes, staatsecretaris van
Verkeer en Waterstaat, is het dins
dag in het gebouw van de Centrale
Directie van de p.t.t. in Den Haag
overhandigd met een vel postco
dezegels. Er was misschien niet
eeerder gelegenheid voor om haar
het dikke boek te overhandigen,
maar wij hebben het al zeker drie
maanden in huis.
De P.T.T. hoopt, dat ieder binnen
kort deze postcode op zijn uit
gaande stukken en ook bij zijn ad
res zal gebruiken (vier cijfers en
twee hoofdletters. Men heeft name
lijk berekend, dat hierdoor in ver
band met het gebruik van sorteer-
machines, 60 miljoen gulden per
jaar kan worden bespaard. Ieder
gezin heeft dezer dagen bericht ge
kregen welke dat nummer en die
letters zijn. De vier cijfers geven
aan in welke plaats en wijk men
woont. De twee letters hebben be
trekking op de straat of het deel
van de straat waar de woning staat.
Bij een postbusnummer behoort
een andere postcode dan bij het
straatadres. Voor Holten zijn de
codecijfers voor de straatadressen
7451 .en voor de postbussen 7450
met daarachter verschillende
Glazen gildebeke? van het weversgilde te Winterswijk 1682 met
beeltenis van Prinses van Oranje.
Voor het diploma lerares coupeuse
is te Utretht geslaagd mevrouw G.
Reilink-Hidders. Zij werd opgeleid
door modevakschool Wessels-
Nijland te Rijssen.
