Boeren, burgers
en buitengebied
Yier miljoen Renaults
VAN VEEN TOT TURFSTROOISEL
Ei POTGROND
voeren over de Seine
Taaipraatje
HOLTENS NIEUWSBLAD - 3 FEBRUARI 1978 - PAG. 13
In Drente wordt nog steeds
turf gegraven. Een van de
ondernemingen die dat
doen. is de Maatschappij
Klazienaveen, waaraan het
dorp Klazienaveen zijn ont-
staan dankt. Klaziena was
de naam van de moeder van
de oprichter J.E. Scholten.
Diens vader, W.A. Scholten,
was de groot-industrieel die
grondlegger was van de
aardappelmeelindustrie.
De laag hoogveen, die de Maat
schappij ging vergraven, was een
meter of zes dik. Toen er eenmaal
kanalen waren aangelegd, kon het
water uit het veen wegtrekken en
zakte het veenpakket in tot onge
veer drie meter.
Veen bestaat uit drie lagen. De
oudste, onderste laag bevat de
meeste mineralen en wordt door
vaklui darg genoemd. Daarboven
komt een laag zwartveen waarin
veel minder mineralen voorkomen.
Tenslotte wordt het geheel afge
dekt met een laag grauwveen, ook
wel bolster geheten.
Het veen diende oorspronkelijk als
brandstof. Eerst alleen nog voor
het verwarmen van woningen,
maar later ook voor de industrie en
dan vooral de industrie in het
noorden van Nederland. Geleide
lijk aan werd veen (of eigenlijk: turf)
verdrongen door andere energie
bronnen, zoals steenkool, olie en
strooisel De vervening gebeurde
vanaf het begin met handkracht.
Ook de kanalen werden door man
nen met spaden gegraven. Maar al
voorde tweede wereldoorlog begon
de mechanisatie. Eerst was er een
turfpersmachine die aangedreven
werd door een locomobiel. Deze
machine werd met de schop met
veen gevuld, kneedde en perste dat
en leverde een lang blok turf dat
weer met de hand in turven werd
gesneden. Die turven werden op
het veld te drogen gelegd.
Vervolgens kwam er de zelfbagger-
persmachine. Die graaft, perst en
legt de turf zelf op het veld te dro
gen. Het opbouwen en omzetten
van de hopen turf gebeurde machi
naal. Daartoe werd een trekker met
aanbouwwerktuigen gebruikt. Een
turfverzamelmachine zette de turf
vervolgens op bulten en een laad-
machine verlaadde ten slotte het
produkt. Geruime tijd leverde de
Maatschappij Klazienaveen deze
turf aan de Noritfabriek. Daaraan
is echter een eind gekomen. Klazi-
naveen maakt geen persturf meer
en geen bolsterturf. Er wordt alleen
nog tuinturf geproduceerd.
Deze tuinturf is zwartveen dat met
de zelfbaggermachine wordt ge
graven. Echter niet in het normale
seizoen, dat van half maart tot half
jul' loopt, maar van oktober tot de
cember. De turf laat men dan door
vriezen, waardoor ze een heel an
dere samenstelling krijgt en meer
moet worden gelegd als men met
het graven begint. Als het veen-
pakket is afgegraven werd zand uit
de wijken (zijkanalen) met de ach
tergebleven bolster gemengd,
waardoor landbouwgrond ont
stond. Tegenwoordig wordt veelal
door zwaar ploegen het zand van de
ondergrond en het resterende veen
dooreen gemengd.
De Maatschappij Klazienaveen
legde op de afgegraven veengrond
een groot landbouwbedrijf aan, dat
tegenwoordig 1100 ha. omvat.
Vanuit een kantoor midden in Kla
zienaveen worden de werkzaam
heden geleid. Daar komt een ver
bindingssysteem met mobilofoons
aan te pas. Het is een van de groots
ste landbouwbedrijven van Neder
land. Net als elders op veenkolo
niale boerderijen worden er fa
brieksaardappelen, suikerbieten,
tarwe en een aantal grove tuin-
bouwprodukten verbouwd.
Vijfhonderd hectaren zijn in exploi
tatie als veenbedrijf, maar een deel
ervan zal niet worden vergraven.
De boeren kunnen we met recht de
voornaamste architecten van ons
landschap noemen. Zij hebben niet
alleen de akkers en weiden ge
maakt, maarzij hadden bijv. ook de
hand in het ontstaan van heidevel
den, rietvelden, bosjes, grienden,
bomenrijen, houtwallen, knotwil
gen en overboeken. Verder hebben
ze bijgedragen aan het ontstaan
van zgn. „cultuurhistorische ele
menten", zoals molens, boerderijen
in allerlei typen, karakteristieke
dorpen e.d. Ze brachten al die za
ken niet in de eerste plaats tot
stand om het landschap te ver
fraaien. maar voor of door hun boe
renbedrijf. Nu beleven velen er ple
zier aan.
Natuur en landschap in de knel
Natuur en landschap in Nederland
worden tegenwoordig van verschil
lende kanten in 't nauw gedreven.
Jaarlijks gaat er zo'n 13.000 ha. af
voor stedenbouw, wegaanleg, in
dustrieterreinen. recreatiegebie
den, enz. Daarmee verdwijnt tege
lijk het leefmilieu voor bepaalde
planten en dieren.
En in de overblijvende „groene,
ruimte" komen natuur en land
schap in de verdrukking. Zo is het
verkeer er steeds intensiever ge
worden, doen steeds meer mensen
er aan recreatie en bedreigen
bodem-, lucht- en waterveront
reiniging en diverse levensvormen.
Volgens deskundigen wordt mo
menteel bijv. de helft van onze 1.3D0
hogere inheemse plantensoorten in
hun bestaan bedreigd.
Ook de moderne landbouw vraagt
haar tol. Dat komt door de produk-
tiemethoden die de boeren moeten
toepassen om de economische
ontwikkeling bij te houden, zoals
intensieve grondbewerking, het
gebruik van bestrijdingsmiddelen
en een sterke beheersing van het
waterpeil.
En verder moeten vaak, terwille
van een doelmatige bedrijfsvoe
ring, wegen, sloten en beken wor-
gas. Bovendien nam de hoeveel
heid veen af.
De darglaag, die erg geschikt was
als brandstof, werd minder waar
devol. De laag zwartveen was ge
schikter voor de andere bestem
mingen die voor veen werden ge
vonden. Men ging er actieve kool
van maken (sterk absorberende
fijne korreltjes, die iedereen wel
kent in de vorm van de zwarte
Norit-tabletjes) en er werd mate
riaal voor de tuinbouw van ge
maakt (onder andere potgrond). De
bolsterlaag werd verwerkt tot turf-
water kan opnemen. Dat is belang
rijk voor het gebruik in de tuin
bouw. De bovenste laag veen. de
bolster, werd tot 1962 nog met de
hand afgegraven. Later geschiedde
dat met de bolstergraafmachine.
Deze machine graaft de turf, snijdt
ze rechthoekig en legt ze (zonder te
persen) op het veld te drogen. Bol
ster is de grondstof voor de turf-
strooiselfabriek.
Het vervenen is aan wettelijke re
gels gebonden. De wet schrijft bij
voorbeeld voor, dat 50 centimeter
van de bovenlaag, de bolster, opzij
den rechtgetrokken, kavels worden
vergroot, zandwegen worden ver
hard, enz. Door verlaging van het
grondwaterpeil bijv. (om sterker en
beter groeiend gras te krijgen) kan
dikwijls de broedvogelstand achte
ruitgaan.
Verder zijn door de modernisering
nogal wat van de cultuur
historische elementen verdwenen.
De silo's, stallen en andere be
drijfsgebouwen die ervoor in de
plaats kwamen zijn niet altijd even.
goed in het landschap ingepast en
missen de traditionele verschillen
in bouwwijze van de vroegere boer
derijen.
Bijvoeglijke naamwoorden
De bijvoeglijke naamwoorden, af
geleid van plaatsnamen, eindigen
meestal op een s, er of se.
Voorbeelden: Deventer koek,
Kamper ui, de Berlijnse muur, Ber-
lyns blauw, Brussels lof. Brusselse
kermis, Parijse mode, Wener ge
bak, Weens congres. Bij een aantal
plaatsnamen heeft het bijvoeglijke
naamwoord echter een totaal af
wijkende vorm en moet men op
passen. Van Milaan is het bijvoeg
lijke naamwoord Milanees De Mi
lanese dom. Van Par ma Parme-
saans (dus niet Parmasaans) Par-
mesaanse kaas Van Napels Napo-
litaans. Een Napolitaanse kerst-
stal. Van Venetië Venetiaans. Ve-
netiaans glas. Van Genua Genuees.
Een Genuees restaurant Van Mad
rid Madrileens Madrileense vrou
wen. Van het eiland Madagaskar
Madagaskisch. Van Rome Ro
meins. Het Romeinse Rijk. Ro
maans is: afstammend van het La
tijn. Romaanse talen.
Al deze bijvoeglijke naamwoorden
worden met een hoofdletter ge
schreven. Daar wordt de laatste
tijd nog wel eens van afgeweken.
Ook bij vreemde woorden kan het
bijvoeglijke naamwoord moeilijk
heden opleveren. We noemen
slechts: mode - modieus - modieu
ze, religie - religieus - religieuze, se
lectie - selectief, elite - elitair, genie
geniaal, politie - politieel - politio
neel. De politiële aktie in Neder
lands Indië. Meer gebruikelijk is
politioneel. Een politionele straf,
contract - contractueel, illusie - il
lusoir (denkbeeldig), inauguratie -
inaugureel. Een inaugurele rede
(bij de inwijding behorend), arbiter
arbitrair (eigendunkelijk) Een arbi
trair optreden. Ook: een arbitraire
bepaling (beding, dat geschillen
door scheidslieden worden beslist).
Arbiter - arbitraal. Een arbitrale
uitspraak (afkomstig van een
scheidsrechter). Zo zijn er uiteraard
nog tientallen andere voorbeelden
te noemen.
Eén d en één t
Een aantal bijvoeglijke naam
woorden worden met ëën d en met
één t geschreven. Zij besteedde
(verleden tijd) veel aandacht aan
haar uiterlijk. Als bijvoeglijk na
amwoord: bestede. Voor iedere be
stede gulden kreeg men een bon
tijdens de Sinterklaasaktie
Hij ontvreemdde een fiets: Maar: de
ontvreemde fiets De poiitie ver
richtte een uitgebreid onderzoek.
Maar het verrichte onderzoek
bracht weinig nieuws aan het licht.
Tegen deze regel wordt heel dik
wijls gezondigd. Men schrijft dan
twee „dees" en twee „tees".
Respectieve - respectievelijk
Ook het bijvoeglijke naamwoord
„respectieve" komt in de knel Het
wordt dikwijls vervangen door
„respectievelijk", maar dat is een
bijwoord.
Voorbeeld: de respectievelijke na
men van de deelnemers zijn Jan
sen, Pietersen enz. Dit moet zijn. de
respectieve namen enz. Respectie
velijk is goed in de zin: Zij behaal
den respectievelijk tien, twintig,
vijftig en honderd punten.
Het veen zal als natuurreservaat en
veenmuseum in stand worden ge
houden.
HET KLEINE LOO
Als de natuur 't alléén voor
het zeggen had gehad zou
Nederland voor het grootste
gedeelte met bos overdekt
zijn. Maar door toedoen van
de mens zijn op de uiteenlo
pende bodemsoorten ook
heel afwisselende land
schappen gegroeid. Die
door mensenhanden ge
vormde landschappen
noemen we „cultuurland
schappen", ter onderschei
ding van de „natuurland
schappen". Overigens be
staat hier vrijwel geen zui
vere natuurlandschap
meer. Zo is er in ons land
bijv. geen oerbos meer te
vinden, alle bossen zijn hier
(her)geplant.
Belanqenafweflinq
De vöorvecnrers" van natuur- en
landschapsbehoud hebben alle re
den hun stem te verheffen. Maar
het zou wel zeer onverstandig zijn
voorbij te gaan aan de aanspraken
en inbreng van agrarische zijde. In
de eerste plaats zijn er de belangen
van de boeren en tuinders zelf. Hun
werkgelegenheid, werkplezier en
inkomsten moeten voldoende ver
zekerd zijn.
Verder is het aan onze doelmatige
landbouw te danken dat wij kun
nen beschikken over goed en geva
rieerd voedsel tegen redelijke prij
zen. Tenslotte moet ook bedacht
worden dat onze nationale econo
mie zwaar steunt op wat wij met de
export van agrarische produkten
verdienen: het batig saldo daarvan
beliep in 1976 ruim f7 miljard.
Het is duidelijk dat er grote - soms
tegengestelde - belangen op het
spel staan. Ook is het duidelijk dat
deze zeer zorgvuldig tegen elkaar
afgewogen moeten worden.
Sinds 1965 vervoert Renault auto's over de Seine met speciale vracht
schepen met drie dekken.
Het betreft het vervoer van de Renaults die worden gemaakt in de fabrie
ken langs de rivier; Billancourt, Flins, Le Havre, Gennevilliers en Rouaan,
Dit gespecialiseerde autotransport wordt uitgevoerd door Renaults eigen
transport- en scheepvaartonderneming de C.A.T. (Compagnie d'Affrëte-
ment et de Transport), die enkele dagen geleden de 4 miljoenste Renault
per schip vervoerde.
Renault beschikt voor het laden en lossen van de auto's over speciale
kade-installaties. De auto's die de verschillende fabrieken langs de Seine
verlaten, worden op de speciale schepen naar het afleveringscentrum bij
Flins gevaren; van daaruit gaan deze auto's per autotransporter en per
trein naar de verschillende bestemmingen in en buiten Frankrijk
De speciale Renault-schepen zijn aangepast aan de afmetingen van de
sluis bij Tancarville; de autoschepen passen daar met enkele centimeters
speelruimte in.
Het vervoer via de Seine ontlast in niet geringe mate de toch al drukke
snelweg tussen Parijs Le Havre; de autoroute de l'Ouest.
Het meest oostelijke punt voor dit gespecialiseerde scheepvaartverkeer is
het lie de Séguin in de Seine te Boulogne-Billancourt, nu een drukke
industriewijk van Parijs en het hart van het 'Renault-concern dat daar 80
jaar geleden door Louis Renault in een schuur op het landgoed van zijn
vader zijn oorsprong vond.
Een briefkaartje aan de Info-tiek
van dit ministerie, Bezuidenhout-
seweg 73, Den Haag, met daarop de
vermelding „Gaarne toezending
brochure Landbouw en landschap"
is voldoende
(HET KLEINE LOO)
Via deze sluis en het Kanaal van Tancarville staat de Seine in verbinding
met het industrieterrein van Le Havre', waar de Renault-fabriek staat die
de Renaults 16, 20 en 30 produceert.
Ook worden via dit kanaal de dokken van Le Havre, bereikt voor het
verschepen van de verschillende Renaults naar exportlanden overzee.
De vier miljoen Renaults die tot nu toe werden vervoerd zouden, achter
elkaar geplaatst, een lengte van meer dan 16.000 ki.i in beslag nemen, dat
is 3x de afstand Parijs-New York.
De overheid houdt zich al vele jaren
druk met deze problematiek bezig.
Zij is al met talloze voorstellen ge
komen om een en ander in goede
banen te leiden. V7ie daar meer over
wil weten kan gratis in het bezit
komen van de brochure „Land
bouw en landschap" van het minis
terie van Landbouw en Visserij.
