GEEF BLOED -
GEEF LEVEN
LIMBURG: BUITENLAND
IN EISEN LM
Voorlichtingsbureau Dén^
voor de Voeoing oro-^as^
HOLTENS NIEUWSBLAD - 14 OKTOBER 1977 - PAG. 17
bericht van het pos,„us f772
**-/ i. giro 130667
Op maandag 24 oktober zal het Rode Kruis in onze
gemeente een bloedafname-avond organiseren, waarbij
het een dringend beroep doet op iedereen om zich
hiervoor op te geven. Iedere gezonde volwassene tus
sen 18 en 65 jaar, die niet als „vaste" donor bij een
bloedtransfusiedienst of bloedbank is ingeschreven en
die in het afgelopen jaar geen geelzucht, een andere
ernstige ziekte, een operatie of een bevalling heeft
doorgemaakt en niet onder regelmatige behandeling
van een arts is, kan zonder bezwaar wat bloed afstaan
(nog geen halve liter). De normale hoeveelheid bloed
van een volwassene is ongeveer 5 liter en de afgestane
hoeveelheid wordt binnen enkele weken weer in het
lichaam aangemaakt.
Menselijk bloed bestaat uit rode
en witte bloedcellen, bloedplaa-
tjes en plasma, elk met een ei
gen funktie en van groot belang
voor de moderne geneeskunde
Het toedienen van bloed aan
patiënten kwam na de ontdek
king van de bloedgroepen in
1900 door Karl Landsteiner meer
en meer in gebruik. Na de
tweede wereldoorlog heeft de
bloedtransfusie, mede dankzij
ingrijpende verbeteringen van de
techniek van het afnemen, be
waren en toedienen van bloed
een ware vlucht genomen; in
ons land worden jaarlijks meer
dan 350.000 transfusies verricht.
Behalve deze transfusies met vol
bloed, is het door de nog steeds
toenemende kennis over de ei
genschappen van bloed tegen
woordig mogelijk de verschil
lende eiwitten en cellen uit het
bloed te isoleren en elke sub
stantie afzonderlijk toe te die
nen aan de patiënt, die juist die
speciale substantie nodig heeft.
Hieronder volgen enkele van de
belangrijkste toepassingen van
bloed en daaruit bereide bloeds-
ubstanties.
Dankzij bloedtransfusies en dus
dankzij de vrijwillige donors is
het tegenwoordig mogelijk vele
grote operaties uit te voeren,
zoals maag-, long-, hart- en
vaat-operaties. Zonder bloed
transfusies zouden deze opera
ties nooit kunnen worden ver
richt.
PLASMA-EIWITOPLOSSING
Dit wordt veel toegediend aan
patiënten, indien directe hulp
nodig is, bijv bij shock door
groot bloedverlies en er geen vol
bloed aanwezig is. (rampen, on
gevallen, etc». Deze plasma
oplossing kan direct worden
toegediend zonder dat eerst de
bloedgroep behoeft te worden
bepaald. Ook bij ernstige ver
brandingen en bij ziekten met
eiwittekorten (lever- en nierziek
ten) waarbij de patiënten geen
rode of witte cellen nodig heb
ben, wordt dit veel gebruikt.
CRYOPRECIPITAAT
Deze opmerkelijke substantie uit
bloed wordt verkregen uit vers
bloedplasma; het bevat een con
centratie van een bepaalde stol
lingsfactor, waaraan patiënten
lijdende aan de z.g. bloeder
ziekte (haemofilie) een tekort
hebben. Door toediening van
grote hoeveelheden van dit
cryoprecipitaat kunnen bloedin
gen tot staan worden gebracht
en kunnen deze patiënten zelfs
grote operaties ondergaan, het
geen vroeger onmogelijk was.
Nadat het cryoprecipitaat uit
het plasma is geïsoleerd - in
elke halve liter bloed is slechts
een zeer kleine hoeveelheid
cryoprecipitaat aanwezig - wordt
het overige bloed weer voor an
dere transfusie- doeleinden ge
bruikt. Dankzij dit preparaat
kunnen haemofiliepatiënten een
meer normaal leven leiden dan
vroeger.
IMMUNOGLOBULINEN
dit eiwit wordt uit het plasma
geïsoleerd. Het bevat antistoffen
tegen de meeste in ons land
voorkomende infectieziekten,
zoals mazelen, geelzucht, rode
hond, waterpokken, etc. en
wordt gebruikt om deze infec
tieziekten te voorkomen. Vooral
bij epidemieën van groot be
lang. Daarnaast zijn er ook spe
cifieke immunoglobulinen. be
reid uit bloed van donors die
kort tevoren zijn gevaccineerd
tegen een bepaalde ziekte of die
een bepaalde infectieziekte heb
ben doorgemaakt.
Niet zolang geleden is het
anti-Rhesusimmunoglobuline
ontwikkeld, bereid uit bloed
van Rhesusnegatieve moeders
niet Rhesusantistoffen. Deze ei
witfractie speelt een grote rol
bij de preventie van geelzucht
van de pasgeborene (de z.g.
Rhesusbabies).
De rode cellen blijven over als
het plasma uit het bloed is ver
wijderd; dit concentraat wordt
o a. toegediend aan patiënten
met bloedarmoede, die alleen de
rode cellen nodig hebben en
voor wie de toediening van
plasma zelfs schadelijk kan zijn.
BLOEDPLAATJES
Uit bloed kunnen ook de bloed-
plaatjes worden afgescheiden.
Bij sommige patiënten kunnen
grote tekorten aan bloedplaatjes
optreden (spontaan of door be
paalde ziekten). Door samenvoe
ging van de bloedplaatjes, afge
zonderd uit het bloed van
meerdere donors, is het nu mo
gelijk dergelijke tekorten effec
tief te bestrijden.
Deze opsomming geeft enig idee
wat er allemaal met bloed wordt
gedaan ter genezing van patiën
ten; nog steeds wordt veel on
derzoek verricht naar de eige
nschappen en toepassingsmoge
lijkheden van bloed.
Dankzij het feit dat in ons land
de gehele donororganisatie en
bloedtransfusiedienst op Rode
Kruisbasis is opgezet, waarbij
ook de verstrekking van het
bloed en de daaruit bereide
preparaten rechtstreeks aan de
artsen en ziekenhuizen ge
schiedt. wordt een zo effectief
en goed mogelijk gebruik ge
maakt van het door de donors
afgestane bloed. Één ding is
duidelijk: dit alles zou niet mo
gelijk zijn zonder de vele vrij
willige donors, want hun bloed
is onvervangbaar.
Daarom vraagt de afdeling Hol
ten van het Rode Kruis ook
aan U:
GEEF BLOED - GEEF LEVEN
Max en Polla zijn met hun drie kinderen ge
renommeerde inwoners van Maastricht. Een be
renfamilie. Hun huis-kuil ligt in een park. Een stevig
traliehek houdt lastige bezoekers buiten hun privé-
domein. Kijken ze door het hekwerk heen dan zien ze
een honderd meter verderop een beeld van d'Ar-
tagnan, één van de drie musketiers, gevallen in de
franse tijd tijdens het beleg van Maastricht. De
hoofdstad van Limburg heeft twee omwallingen gehad,
grote delen zijn daarvan nog te zien. De oudste
vestingstad van Nederland telt liefst 1350 woonhuizen,
zakenpanelen, openbare gebouwen en vestingwerken,
die op de monumentenlijst staan. In voormalige
kloosters huizen nu musea, overheidsarchieven en on
derwijsinstellingen.
Een beetje buitenland in eigen
land. Een stad met, zeggen haar
bewonderaars, een
bourgondische sfeer. Wilt u er
achter komen wat men daarmee
bedoelt, dan is het aan te raden
om bij de VVV een
„stadswandeling" op te halen.
Lopenderwijs vindt u het an
twoord. Tijdens de her
fstvakantie (15 t/m 23 oktober)
wordt „Maastricht-vestingstad"
weer georganiseerd. Er is een
programma samengesteld, ver
krijgbaar bij de VVV, met onder
andere bezoeken aan de
Kazematten (ondergronds
gangenstelsel; staaltje van
krijgstaktiek), vestingwandelm-
gen, foto-expositie in Fort St
Pieter, Helpoort (met maquette
van Maastricht anno 1815) en
zovoort.
Wanneer je in Maastricht bent
is het onmogelijk om je te ont
trekken aan het gezelligheidsle
ven. Terrasje zitten, pintje pak
ken, je culinair laten verwennen,
het hoort er allemaal bij.
Limburg biedt echter méér dan
enkel Maastricht. Het „barst" er
van de natuurreservaten,
heidegebieden. vennetjes,
zandheuvels, bossen, weidevel
den. Kortom, een uitstekend ge
bied om wandel- en fietstochten
te ondernemen of gewoon te
toeren met de auto. Diverse
mogelijkheden (routesuggesties)
bij de VVV.
Asperges
Er wordt nog veel geboerd in
Limburg. Keuterboertjes mee
stal. In Noord-Limburg was dat
op de schrale grond lang niet
altijd zo gemakkelijk. De asper
geteelt bracht duidelijke verbe
tering. De huidige asperge-
produktie ligt in Nederland rond
7 miljoen kilo per jaar, Noord-
Limburg levert daar vijf miljoen
van. In de aspergetijd (eind ap
ril tot eind juni) hebben de be
tere restaurants in allerlei
variaties de asperges op de
menulijst staan.
Langs de weg ziet men
regelmatig een bord staan,
waarop een boer heeft geschre
ven dat één van zijn produkten
te koop is. Tussen Maastricht
en Bemelen viel het bord op
„Kiest onze eieren voor uw
geld".
Limburg is rijk bedeeld met
kastelen en kasteelruïnes (ruim
honderd). Sommige dateren al
uit de Romeinse tijd, de meeste
hebben de nodige belegeringen
doorstaan.
Aardig om te zien is de open
bare wasplaats (voor de witte
was) in Baarlo. Doe niet de
vakantiewas hier, de kleren zou
den een aardige kleurspoeling
ondergaan. In Baarlo is ook een
zeer groot tuincentrum
(Rekreado). U krijgt een aardig
beeld van hetgeen er zoal te
koop is op het- gebied van plan
ten. vijvers, fonteinen,
tuinmeubelen. zwembaden,
plavuizen, tuingereedschappen,
tuinkoepeltjcs enzovoort.
De nieuwste grote attractie in
Limburg is het casino te
Valkenburg Van de buitenkant
ziet het ër niét zo in
drukwekkend uit. het heeft meer
weg van een sporthal, maar
eenmaal binnengekomen, staat
men voor een sprookje. Ook
overdag heerst er een nachtelijk
sfeertje. Er zijn diverse
mogelijkheden: een gokje wagen
aan één van de roulette- of
black jack tafels, iets eten of
drinken, televisie kijken in zeer
comfortabele stoelen of gewoon
kijken hoe anderen rijk of arm
worden. Van 18 jaar af heeft in
principe iedereen toegang, mits
men zich met een paspoort of
rijbewijs deugdelijk kan
legitimeren. Toegangsprijs vijf
gulden. Openingstijden van twee
uur 's middags tot twee uur 's
nachts.
Een paar dagen of langer ver
blijven in Limburg heeft in deze
tijd van het jaar extra voorde-
Bungalows tegen zeer aan
trekkelijke prijzen en verder
speciale arrangementen zoals
een Weekend-Midden-Limburg
rond het „witte stadje" Thorn.
Voor meer informatie over
Limburg kunt u terecht bij de
Provinciale VVV; Kasteel ..Den
Halder", postbus 88, Valkenburg,
tel. 04406-13993.
Een overzicht van methoden
die worden gebruikt
om voedsel te bewaren
Duizenden jaren geleden leefden onze voorouders
van de jacht en van wat ze vonden op het veld of in
de bossen. Was er met meer voldoende voedsel, dan
trokken ze verder naar betere oorden
Veel later kwamen ze tot het inzicht dat ze ook zelf
bepaalde gewassen konden verbouwen Ze hoefden
dan ook met meer te trekken Was er een goede
oogst, dan kon een gedeelte ervan worden bewaard
voor minder goede tijden Alleen leverde het bewaren
problemen op Er werd veel voedsel opgegeten door
knaagdieren en insekten Bovendien waren de
bewaarplaatsen ongeschikt en vochtig, zodat er vaak
een groot deel van de oogst verloren ging door
bederf zoals b.v schimmel en rot Een goede manier
van bewaren werd steeds belangrijker, te meer daar
de bevolking toenam en de vraag naar voedsel
groter werd. Daarnaast gingen velen zich vestigen in
steden en dorpen Men was wat zijn voedsel betreft
aangewezen op de boerenbedrijven in de omgeving
Het vervoer van platieland naar stad verliep
gebrekkig en dikwijls kwam het voedsel niet bepaald
vers aan.
Natuurlijk kende men wel enkele mameren om voedsel
te bewaren, b.v inmaak in zout of zuur. maar dit had
ook zijn nadelen Door gebrek aan variatie en slechte
aanvoer van verse groente en fruitsoorten. die
vitamine C bevatten was b.v scheurbuik vooral in het
voorjaar een veel voorkomende gebreksziekte
Gelukkig is er in de loop der tijden veel ten goede
veranderd. Scheurbuik is een onbekende ziekte
geworden zeker m Nederland. We kunnen elke
dag over verse aardappelen, groente en fruit
beschikken, zelfs 's winters. Het bewaren van voedsel
is al lang geen probleem meer Voedselbederf als
gevolg van ongedierte kan makkelijk worden
bestreden door goede hygiëne en verbeterde opslag.
Om voedselbederf door gisten, schimmels of
bacteriën (ook wel micro-organismen genoemd) tegen
te gaan zijn er verschillende bewaar- en conserveer-
methoden ontwikkeld. Deze worden hieronder in het
kort behandeld.
drogen: Dit is een van de oudste methoden. Het
vochtgehalte van het voedsel daalt met als gevolg dat
de bacteriën zich niet kunnen ontwikkelen Het
voedsel wordt vaster, het verliest aan gewicht en de
kleur wordt donkerder Ook de geur en de smaak
veranderen Een groot nadeel van deze methode is
het verlies aan vitamine C Gedroogde vruchten en
groente bevatten n.l geen vitamine C meer.
roken: Het roken van voedingsmiddelen gebeurt op
twee manieren: warm en koud, warmgerookte
produkten b.v bokking zijn slechts enkele dagen
houdbaar Koudgerookte produkten b v ham of
rookvlees zijn langer houdbaar. Vroeger werd het
vlees thuis in de schoorsteen boven open vuur
gerookt Tegenwoordig gebeurt het roken in de
fabriek De smaakverandenng die door het roken
optreedt wordt algemeen gewaardeerd.
zouten: Het produkt wordt m het zout gelegd, met
zout ingewreven of ingespoten Deze methode is al
erg oud en wordt nog steeds toegepast. Net zoals bij
het drogen wordt door het zouten vocht aan het
voedsel onttrokken. Gezouten produkten worden
vaster; de duurzaamheid ligt tussen 1 a 6 maanden,
afhankelijk van het produkt en de hoeveelheid zout
die is gebruikt In groente die met zout is ingemaakt
is alle vitamine C verloren gegaan Een uitzondering
hierop is zuurkool, die tot de vitamine C rijke
groentesoorten kan worden gerekend
inmaak in suiker: De bekendste voorbeelden hiervan
zijn jam en gelei Om jam of gelei te maken, wordt
fruit of sap met veel suiker gekookt Hiermee" vangt
men twee vliegen in een klap door de hoge
temperatuur gaan de micro-organismen dood De
grote hoeveelheid suiker zorgt ervoor dat ze zich niet
opnieuw kunnen ontwikkelen. Deze produkten hebben
alleen calorische waarde Rozebotteljam vormt hierop
een uitzondering, deze jam kan nog veel vitamine C
bevatten
inmaak in alcohol: Deze manier van inmaak wordt
het meest gebruikt bij vruchten Men gebruikt sterk
alcoholische vloeistoffen zoals b v brandewijn,
cognac of rum Meestal-wordt ook nog wat suiker
toegevoegd voor de smaak Ook deze heerlijkheden
leveren alleen calorieën
inleggen In het zuur: Om vlees, vis of groente langer
te bewaren kan men ze ook koken en in het zuur
leggen. Geur en smaak veranderen door deze
methode sterk. Vleeswaren en vis, worden in
tegenstelling tot groente, met verdunde azijn ingelegd
anders gaat er teveel smaak verloren. De eerst
genoemde produkten zijn daarom beperkt houdbaar
n.l. 1 y2 2 maanden.
inkuilen: Aardappelen en bepaalde groentesuorten
kunnen ook !n een afgedekte kuil worden bewaard
Zo'n kuil wordt bekleed met stro om te voorkomen
dat de produkten vochtig worden Omdat aardappele
in het voorjaar gaan spruiten, moeten ze worden
omgeschept. Dit kost erg veel tijd. Bij vorst kan men
de voorraad met aanspreken, omdat bij openen van
de kuil de aardappelen en groenten bevriezen. Deze
bewaarmethode wordt vrijwel nooit meer gebruikt
De grootste opslag van dit produkt geschiedt in
moderne koelhuizen.
steriliseren: Het produkt wordt verhit boven het
Kookpunt Alle micro-organismen worden hierdoor
gedood Het produkt wordt steriel Gesteriliseerde
produkten worden luchtdicht verpakt zodat er niet
opnieuw bacteriën bij kunnen komen.
Kleur en smaak van het produkt veranderen. Tijdens
het steriliseren gaat het vitamine C gehalte achteruit.
Gesteriliseerde produkten in gesloten verpakking zljr
vrijwel onbeperkt houdbaar
Al in 1808 kreeg de Fransman Nicolas Appert
toestemming om de nieuwe conserveermethode van
het inblikken toe te passen Het voedsel werd
verwarmd in een blik met een klein gaatje Dat gaatje
werd dichtgesoldeerd als het blik nog heet was. Door
het verhitten worden de micro-organismen gedood er
de lucht uit het blik verdreven. De blikken die Appert
voor het eerst gebruikte noemen we ook wel
conservenblikken (conserver is het Franse woord
voor bewaren). De heer Weck. de eerste fabrikant
van mmaakglazen en sterilisatieketels. maakte het
huishoudelijk steriliseren mogelijk. In de huishouding
wordt steriliseren daarom nog dikwijls naar de heer
Weck, „wecken" genoemd.
Tegenwoordig wordt eerst de lucht uit het blik
gezogen; vervolgens wordt het blik dichtgemaakt en
tenslotte gesteriliseerd
Bij industriële sterilisatie worden blikken of flessen
onder druk verhit in een autoclaaf Hierbij worden
temperaturen tot 120°C bereikt. Dit heeft het
voordeel dat de sterilisatietijd kan worden terug
gebracht tot ongeveer 15 min.
pasteuriseren: De Fransman Louis Pasteur kwam nie
zo erg veel later met een nieuwe bewerking n I. het
pasteuriseren Hierbij wordt het produkt tot 70 a 90
graden Celsius verhit Door pasteuriseren gaat er
bijna mets van de smaak en kleur verloren.
Gepasteuriseerde produkten zijn wèl minder lang
houdbaar dan gesteriliseerde. Niet alle micro
organismen gaan n.l dood, omdat het kookpunt met
wordt bereikt bij het verhitten. Deze methode wordt
vooral toegepast op melk en melkprodukten.
diepvriezen: Dit is geen vinding van de laatste jaren.
De Eskimo's kennen deze methode al heel lang. De
produkten worden zo snel mogelijk bevroren tot een
temperatuur van 40 graden Celsius en bewaard bij
een temperatuur van 20°C De meeste micro
organismen blijven wel in leven, maar ze kunnen zich
bij deze lage temperatuur niet vermenigvuldigen. De
diepgevroren produkten zijn tamelijk lang houdbaar
n.l. van drie maanden tot een jaar. Net als gesterili
seerde groente en vruchten bevatten ze nog een dee
van het oorspronkelijke vitamine C.
koelen: De temperatuur van de voedingsmiddelen
wordt verlaagd tot 01 °C. Hierdoor voorkomt men
dat micro-organismen zich al te snel vermenig
vuldigen. Gekoelde produkten zijn doorgaans enkele
weken houdbaar. Bij een korte bewaartijd verandert
er bijna mets aan het uiterlijk en de voedingswaarde
van het produkt. Het koelsysteem wordt toegepast op
o.a. groente, fruit, aardappelen, boter, eieren, vlees
en vis.
vriesdrogen: Hierbij wordt water aan het produkt
onflrokken door het eerst te bevriezen en dan het (Js
te laten verdampen zonder dat het ijs smelt. De
produkten worden luchtdicht verpakt. De bewaartijd
van dergelijke artikelen kan wel 2 5 jaar bedragen.
Deze dure methode wordt slechts voor enkele
voedingsmiddelen toegepast, o.a. voor (instant)koff e
en soeppoeders. Ook de medische wetenschap
maakt gebruik van deze bewaarmethode.
bestralen: Door middel van energierijke straling
woraTKeTprodukt bestraalt. Dit kan, afhankelijk van
de stralingsdosis, het spruiten van aardappelen en
uien afremmen; ook kunnen insekten en micro
organismen onwerkzaam worden gemaakt, b.v. in kip
of in champignons Bestralen van een produkt kan
zowel met als zonder verpakking plaatsvinden.
Momenteel zijn in Nederland echter geen bestraalde
voedingsmiddelen te koop. Het onderzoek gaat nog
steeds door.
chemische middelen: Voedingsmiddelen kunnen ook
langer houdbaar worden gemaakt door ze te
behandelen met chemische scheikundige)
middelen Zo zijn er middelen die worden toegevoeg
als voorraadbeschermingsmiddel, bijvoorbeeld teger
het spruiten van aardappelen, tegen insectenvraat in
graan of tegen beschimmeling van citrus-fruit. Deze
middelen worden in het algemeen tot de bestrijdings
middelen gerekend. De toepassing ervan en de nog
toelaatbare residuen (resten) ervan worden geregelc
krachtens de Bestrijdingsmiddelenwet
Stoffen die aan het bereide voedingsmiddel worden
toegevoegd om het voedingsmiddel te beschermen
tegen rans-worden of microbieel bederf (dus anti-
oxydanten of conserveermiddelen als sulfiet,
benzoëzuur. sorbinezuur e d.) rekent men tot de
zogeriaamde voedingsmiddelenadditieven De toela
ting daarvan wordt via een systeem van positieve
lijsten geregeld krachtens de Warenwet
Het toezicht zowel op residuen van bestrijdings
middelen als op de voedingsmiddelenadditieven wor
uitgeoefend door de Keuringsdiensten van Waren.
Alle conserveermethoden hebben als doel voedings
middelen langer houdbaar te maken Grote delen var
de jaarlijkse oogsten kunnen daardoor lang worden
bewaard, zodat men meer variatie in het menu kan
aanbrengen Een nadeel is b.v. het verlies aan
vitamine C in groente- en fruitconserven. Dit verlies
treedt het sterkst op bij drogen, zouten en inmaak in
zout en zuur Het vitamine C verlies kan echter
worden aangevuld door het eten van een portie extr«
fruit, vooral citrusfryit zoals sinaasappels en grape
fruit. of rauwkost bij de maaltijd. Het regelmatig
gebruik van verse produkten is onder alle
omstandigheden aan te bevelen.
