DE BOROBUDUR
Markelo presenteert folklore
1
Het wordt weer tijd
om zelf jam te maken
Eetbare wilde plan.
ten en vruchten
DOOR Drs. S. C. Derksen
REDT EEN
IiEVEN
Nierstichting
"Neder
ttULii^lNÜ 1\1£jU WÖÜLiAD
Zü JUL.! iyu
f/itjrliMA ii
Verreweg de meeste lezers zullen wel weten dat de
Borobudur een groots monument van het Boeddhisme
is dat in Midden Java ligt en al een respectabel aan
tal eeuwen oud is (het monument werd gebouwd in
het eerste kwartaal van de 9e eeuw). Maar veel min
der lezers weten waarschijnlijk dat dit grootse monu
ment ernstig in verval is en er dat vele problemen
zijn die het in de toekomst moeilijk maken het mo
nument in goede staat te houden. Aard van het ge
steente, de groteregenval, bij het ontbreken van vol
doende waterafvoer, het feit dat het monument ligt in
een streek die vaak door aardbevingen en vulcanische
uitbarstingen wordt geteisterd, de zeer hoge dagtem
peraturen afgewisseld door veel lagere nachttempera-
turen, maken dat het monument voortdurend aan
verwering, erosie en krimping onderhevig is. Deze en
soortgelijke verschijnselen maken kostbare voorzienin
gen nodig.
Internationale
inspanning
Vooral nu met een totale res
tauratie een begin is gemaakt,
het gehele monument moet gro
tendeels worden ontmanteld en
daarna steen voor steen worden
herbouwd, is een internationale
inspanning tot behoud van dit
Boeddhistische heiligdom dat
terecht voor een van de belang
rijkste monumenten van de we
reld doorgaat beslist noodzake
lijk geworden.
Op verzoek van Indonesië heeft
de UNESCO (de Organisatie van
de Verenigde Naties voor On
derwijs en Opvoeding, Wetens
chap eri Cultuur) hiertoe het in
itiatief genomen. Dit laatste ge
heel in overeenstemming met
één van de doelstellingen van
de Unesco, het in stand houden
van culturele monumenten die
de mens in de loop van de eeu
wen heeft doen verrijzen en die
als een gemeenschappelijke er
fenis van de beschaving van de
mensheid zijn te beschouwen.
Zoals de Unesco een aantal ja
ren met succes heeft geijverd
voor het behoud van de Aboe
Simbel'tempels, toen deze be
dreigd worden door het stijge-
ndfc water van de Nijl ten ge
volge van de bouw van de As-
soendam, zo tracht de Unesco
op het ogenblik - in samenwer
king met Indonesië - het herstel
van de prachtige Borobudur te
bevorderen door de lidstaten fi
nanciële steun te vragen voor de
noodzakelijke restauratiewerk
zaamheden en tevens door meer
bekendheid te geven aan dit
monument (en aan wat er aan
moet gebeuren of reeds gebeurt).
Het Boedhisme
als achtergrond
Zoals gezegd is de Bordobudur
een Boeddhistisch monument
(mheiligheom). Daarom eerst iets
over het Boeddhisme, een van
de Indische godsdiensten of
stelsels waartoe ook de gods
dienst van de Veda's, het
Brahmanisme, en het Hin
doeisme behoren. We stellen
voorop dat het bij deze Voorin-
dische godsdiensten gaat om
één groot religieus probleem, nl.
de verlossing van de mens uit
de eindigheid, het opgaan in het
eeuwige. In Voor-Indie heeft het
Boeddhisme altijd met een zeer
bescheiden plaats genoegen
moeten nemen maar beoordeeld
naar de normen van de gods
diensthistorie is het een wereld
godsdienst die vooral in Achter-
Indiè, Tibet. China, Japan en
een tijdlang ook in het tegen
woordige Indonesië een merk
waardige uitbreiding heeft ge
vonden.
Boeddha
Boeddha is zoals bekend de
stichter van deze godsdienst en
staat voorop in de heilige drie
heid van het Boeddisme: Boed
dha, de stichter; dharma, de
leer en samgha, de gemeerfte. de
monniksorde Boeddha (is de
ontwaakte) werd geboren in een
stadje aan de helling van de
Hymalaya en heette oorspronke
lijk Siddhartha Hoewel Sid-
dhartha een prinsenzoon was en
over alles kon beschikken wat
zijn hartje begeerde, voelde hij
zich in zijn wereldse staat
weinig voldaan. Gekweld door
het leed en het onrecht dat hij
om zich heen zag. ook in de na
tuur, begon hij over de zin van
het leven na te denken. Vooral
de ontmoetingen met een grij
saard, zieke en dode. die hem
het bestaan van ouderdom,
ziekte en dood openbaarden,
brachten hem tot inkeer (deze
gesprekken zijn o a op de Bo
robudur uitgebeeld). Hij ont
vluchtte zijn paleis en kort
daarna ontving hij volgens de
overlevering de openbaring of
hoogste wijsheid, de bodhi. Ver
volgens begon hij zijn leer te
prediken en kreeg hij volgelin
gen. Het gehele verdere leven
van Boeddha was gewijd aan de
verkondiging van zijn heilswaar
heid. als rondtrekkend prediker
bracht hij de rest van zijn da
gen door. Op hoge leeftijd zou
hij in 477 gestorven zijn. Zijn
stoffelijk overschot zou verdeeld
zijn over acht (koepelvormige
(koepelcormige cultusgebouwen,
die werden opgericht als heilige
plaats, waar een relikwie van
Boeddha werd bewaard)
De kern van de Boeddha-leer,
de dharma, wordt gevormd door
een viertal heilige waarheden.
Deze komen er op neer dat de
mens zich van zintuigelijke ge
nietingen moet onthouden, naar
zelfinzicht moet zoeken, het leed
moet trachten op te heffen door
vernietiging van de driften en
moet streven naar de eindigheid
van zijn bestaan (zelfonthech
ting) Dit laatste is mogelijk
wanneer de mens zich van alle
zinnelijke begeerte losmaakt en
door de juiste concentratie de
gelukzaligheid van de heilige be
reikt en zo de cirkel van ge
boorte en wedergeboorte door
breekt Dit is de ..verlossing"
die de Boeddhist op aarde kan
verkrijgen. Na de dood gaat hij
in tot het „Nirvana" het „uitge
blust" zijn (nl. van de levens-
vlami. Dit is de zaligheid van de
toestand, waarin er geen ge
waarwording meer is.
Het oorspronkelijke Boeddhisme
is kennelijk een heilsleer, die
aan de zelf-verlossing grote be
tekenis toekent. Boeddha nege
erde de goden en heeft steeds
de navraag naar de problemen
van de godsdienstige wereldbe
schouwing consequent afgesne
den. Geen wonder, dat de be
roemde strijdvraag kon ont
staan. of het Boeddhisme wel
een godsdienst kan worden ge
noemd. Indien men de de defini
tie van N. Soderblom „vroom is
hij, voor wie er iets heiligs be
staattot norm van beoordeling
wil maken, kan het antwoord
niet twijfelachtig zijn. Dan is
het Nirvana een heilig en bo
venwereldlijk goed. dat het
Boeddhisme tot een godsdiens
tig stelsel stempelt, maar dit is
wel een ruime betekenis die
men aan het begrip godsdienst
toekent
De derde heilige grootheid van
de boeddhistische trits (drieheid)
is de samgha. de gemeente.
Boeddha heeft een orde van
monniken gesticht. waarin
personen van alle klassen der
maatschappij konden worden
opgenomen. De monnik moet
zich houden aan 10 verboden,
die betrekking hebben op het
doden van enig levend wezen,
stelen, sexuele omgang, liegen,
gebruik maken van bedwlmende
dranken, eten op verboden
tijden, deelneming aan wereldse
vermaken, gebruik van zalven
en sieraden, gebruik van een
groot en versierd bed en het
aannemen van geld. Naast de
orde van monniken ontstond al
spoedig een nonnenorde. Boven
dien kan men tot de volgelingen
van Boeddha die leken rekenen,
die hem als geestelijke leidsman
erkenden en zijn leer aanvaard
den. Gaandeweg werd het kloos
terleven van monniken en non
nen uitvoerig geregeld
In een latere periode voltrok
zich een belangrijke wijziging in
het Boeddhisme, er kwam een
tweede heilsweg, het Mahayana:
is het grote vaartuig. Het Ma
hayana draagt zijn naam omdat
het yit medelijden voor de lij
dende wereld ook de anderen
wil meenemen. In plaats van
zelfverlosser wordt Boeddha het
grote voorbeeld (Boeddha als
Bodhisattva: is hij die het we
zen van de Bodhi draagt). De
levensleer die het Boeddhisme
ondanks alles was. wordt hier
omgezet in een verlossingsgods
dienst. In deze vorm kwam het
Boeddhisme ook naar Java en
vermengde het zich met oude
Hindoe-Javaanse magische ele
menten. Dit is ook de sfeer van
de Borobudur. zowel in het ar
rangement als in de versieringen
komen deze sfeer en traditie tot
uiting.
De Borobudur
als monument
De Borobudur werd in het begin
van de 9e eeuw gebouwd en is
dus meer dan 1100 jaar oud, is
een monument van Hahayana-
Boeddhisme. een kostbare ge
tuige uit het verleden en een
symbool van menselijke vindin
grijkheid. kunstzinnigheid,
vroomheid, volhardingsvermogen
en vakbekwaamheid.
Het monument heeft een
grondvlak van 123 bij 123 m.
Van dit grondvlak ziet men een
pyramide oprijzen die gevormd
wordt door een reeks kleiner
wordende vierkante terrassen
(gaanderijen). Elk van deze ter
rassen wordt' omgeven door ba
lustraden die samen meer dan 3
kilometer muur vormen. Hierin
vinden we prachtige reliëfs, die
op zeer kunstzinnige wijze in de
muren zijn uitgehouwen en wel
zo zorgvuldig, dat de essentiële
delen van het lichaam, b.v. het
gezicht, nooit naden vertonen.
In de nissen vinden we vele
beelden. Er zijn hier niet minder
dan 1460 reliëfs en 504 beelden
van Boeddha, verder vele trap
pen met poortomlijstingen, vele
waterspuiers die voor een snelle
afvoer van het regenwater moes
ten zorgen en andere versierin
gen. Boven deze vier gaanderi
jen zijn drie ronde terrassen, be
zet met 74 stoepa's. klokvormige
structuren, die elk een beeld
van Boeddha bevatten. De top
wordt gevormd door een cen
trale stoepa die het symbool is
van de volstrekte waarheid. Nir
vana. ze bevindt zich 35 meter
boven de begane grond (een re
likwie van Boeddha is hier
waarschijnlijk nooit aanwezig
geweest). Kenmerkend voor het
monument zijn de vierkante
gaanderijen en de ronde terras
sen, die symbolisch de overgang
van de aarde naar de hemel
aangeven. In deze overgang
vloeien de drie sferen, waarin
het boeddhisme de wereld ver-
deëlt.mnamelijk de sfeer van de
begeerte of kamadhatu. de sfeer
van de vorm of rupadathu en de
sfeer van de vormloosheid of
arupadathu op harmonieuze
wijze in elkaar over.
Met de bouw werd begonnen
omstreeks 800 na C., toen het
Boeddhisme in Indonesië zijn
grootste verbreiding had. Velen
die er aan werkten wisten dat
ze het monument waaraan hon
derden jaren is gearbeid tijdens
hun leven niet voltooid zouden
zien. Het monument werd om
een heuvel gebouwd, die er als
het ware de kern van vormt.
Wie het monument wil bezoe
ken. kan gebruik maken van de
trappen die van gaandenj tot
gaanderij en van terras tot ter
ras leiden. Op de gaanderijen
kunnen wè allerlei reeksen re
liëfs bekijken, terwijl hier ook
de Boeddhabeelden te zien zijn.
Al naar de windstreek waarheen
ze geplaatst zijn, hebben deze
Boeddhabeelden verschillende
handhoudingen, zo vormen ze
samen een kosmologisch sys
teem, ze beheersen alle wind
streken. Door de balustraden
maken de gaanderijen een be
sloten indruk, men heeft geen
uitzicht op de wereld, de vele
reliëfs beelden allerlei vrome
Boeddhistische teksten uit, die
voor een buitenstaander uit
eraard moeilijk te begrijpen zijn
maar die ook de pelgrims van
weleer wel eens voor problemen
geplaatst zullen hebben. Een
geheel ander veel meer open
sieer vinden we op het plateau
dat toegang tot de ronde terras
sen verleent. Zoals gezegd be
vatten deze drie ronde terrassen
een groot aantal stoepa's. in to
taal 72. respectievelijk van on
der naar boven 32. 24 en 16,
terwijl men ook de gehele Boro
budur als een geweldige stoepa
kan zien, zonder dat er hier
naar we mogen aannemen ooit
een relikwie van Boeddha aan
wezig is geweest. Op het mo
nument bevinden zich nog an
dere afbeeldingen. Een daarvan
is de z.g. „mandala", dat een
symbolische voorstelling van de
ideale vorm van de geschapen
wëreld geeft en dat als doel
heeft langs de weg van de medi
tatie te leiden tot zijn centrum
en punt van oorsprong. Zo kan
het monument de pelgrims hel
pen een bepaalde staat van ge
estelijk inzicht te bereiken.
Steeds was er een gang van
buiten naar het centrum toe,
van de ommegangen van de
gaanderijen en terrassen (de we
reld van de genietingen en ver
schijningen) naar het centrum
toe (de abstracte geest, het Nir
vana, waaruit de gehele schep
ping is ontstaan en terug zal
keren). Aan de buitenkant vindt
men ook de afbeeldingen die op
de sfeer van het menselijk leven
betrekking hadden, meer naar
het centrum de levensgeschiede
nissen van wijzen en verlichte
wezens, en daarna de filosofische
abstracties, alles in overeens
temming met de geestelijke ge
steldheid en ontwikkeling. Zoals
de Gothische Kathedralen „Bij
bels in glas" genoemd worden,
zo zou de Borobudur als een
„levensleer in steen" kunnen
worden betiteld.
Om een antwoord op de vraag,
welke mensen achter dit bouw
werk hebben gestaan, te geven
moeten we te rade gaan bij de
afbeeldingen in de reliëfs, waar
over in het vorige reeds even
sprake was. Uitgaande van deze
voorstellingen moet worden
aangenomen, dat deze kunste
naars bij alle vroomheid die ze
aan de dag hebben gelegd kin
deren van hun tijd waren en be
langstelling hadden voor de ge
wone dingen van het leven van
alle dag. Naast voorstellingen
die betrekking hadden op het
andere leven (Boeddha, Bodhi-
sattva's, godheden enz.) zien we
ook dingen, die aan het reële
leven herinneren: de boer met
zijn ploeg aan het werk. vissers
die hun vis aan land proberen
te brengen, enz., mensen die aan
een brug bouwen, vrouwen in
hun kraambed. Hier blijkt ook
de natuur vaak sterker dan de
leer (van ZELFONTHECHTING!
Vergeleken met de West-
Europese kunst uit dezelfde tijd,
maken de voorstellingen zo een
tamelijk realistische indruk, al
moet men dit woord niet in een
te absolute zin opvatten. Qua
vormgeving herinneren sommige
beelden (reliëfs) wel aan be
paalde deurreliéfs uit de Ro
maanse kunst, de grote over
komst blijft echter dat zowel in
de Middeleeuwse kunst als bij
de Borobudur de kunst een le
rende (stichtende) functie had,
de mens dichter tot God, res
pectievelijk tot zijn verlossing te
brengen. Ook al zijn er genoeg
voorbeelden die aantonen dat de
kunstenaars van de Borobudur
ook de gewone dingen uit hun
eigen tijd serieus namen, toch
blijft het waar, dat ze met hun
arbeid en kunstnaarsschap in de
eerste plaats een religieus mo
nument hebben geschapen, dat
in schoonheid en indringendheid
nauwelijks overtroffen is.
Wat er
moet gebeuren
aan de Borobudur
Zoals in het begin al werd ge
steld, ging het monument, dat
om een heuvel was gebouwd en
voor het grootste deel uit zach
te, poreuze vulcanisch gesteente
bestaat, zienderogen achteruit.
Vooral sinds het monument
werd ontgraven (1814) dreigt het
steeds meer in verval te raken,
ondanks de goede zorgen, die er
in de jaren 1907-1911 door de
Nederlandse genieofficier Van
Erp aan besteed werden. Bij die
restauratiebeurt werden de vloe
ren en wanden gedicht om ver
dere erosie te voorkomen, stoe
pa's herbouwd, terrassen gepla
veid, enz. maar een nieuwe en
meer volledige restauratie is al
lang opnieuw nodig geworden.
De waterhuishouding van de
stoepa's is volkomen vervallen.
Regenwater wordt niet meer
langs de buitenkant afgevoerd
maar verdwijnt in het inwendige
van de heuvel, om op een lager
niveau door een spleet tussen
de reliêfstenen door weer naar
buiten te treden Door meege
voerd zand wordt de heuvel
plaatselijk uitgehold, terwijl het
vochtige steenoppervlak een
prachtige voedingsbodem is voor
mossen, schimmels en algen. De
fundamenten van de gaanderijen
zijn in een zeer slechte staat.
Indien enkele van deze terrassen
in elkaar zouden storten, zullen
ze als een lawine het gehele
monument in hun val meesle
pen. Halve maatreglen werken
hier het verval alleen maar in
de hand Alleen een totale her
steloperatie kan de Borobudur
redden en haar in haar oude
pracht doen herleven; als een
stille getuige van menselijke
vroomheid en kunstzinnigheid.
Maar daarvoor zijn veel kennis,
technische bekwaamheid, artis
tieke kundigheid en vooral veel
geld nodig. De geschatte kosten
bedragen ruim 12 miljoen dollar,
diverse regeringen leverden
reeds een bedrage, maar deze
bijdragen zijn nog niet voldoen
de. Het is daarom dat de Une
sco een beroep doet op de lid
staten om een bijdrage te leve
ren tot behoud van iets wat
eens een meesterstuk was van
architectuur en beeldhouwwerk
en een uiting van het innigste
en zuivere vroomheid vormt. De
Unesco doet dat met des te
meer nadruk, omdat het ver
dwijnen van dit monument voor
de gehele mensheid een gewel
dige verarming zou betekenen.
In 1970 werd in Nederland de
„Stichting Behoud Borobudur"
te Amsterdam opgericht met het
doel voor de restauratie van de
Borobudur gelden bijeen te
brengen.
Giften worden gaarne ontvangen
op giro 25 ten name van de
Stichting Behoud Borobudur te
Amsterdam.
iSmln) Denr.M*
op d<« v»n «prnazw. r
wil tcborpor iroma
U kunt «r ook thee vi
Ie jekooiie bi*de»e« lijkt
Er groe.en verschillende planten en vruchten in de
nitjur die eetbaar zijn. Wilt u ze gaan plukken dan is
het wel nodig dat u weet waar en wat u zoal kunt
verzamelen Deze kenrus krijgt u met alleen wt
boeken, maar ook uit de praktijk door eens tret een
expert b v een tuinbouwkundige, bioloog of kweker
het veld m te gaan
Vindt u exemplaren die u niet goed herkent, laat ze
dan liever staan Vraag m geval van twijfel altijd
advies aan een van de genoemde deskundigen
Wees verder zuinig op de natuur. Richt geen schade
aan door planten met wortel en al uit de grond te
trekken Neem niet meer mee dan u nodig hebt.
Pluk geen wilde planten of vruchten langs bermen van
drukke wegen, omdat op die planten veel atof en
uitlaatgassen terecht komen Ook plaatsen waarvan
u weet of vermoedt dat er wordt gespoten met
insecticiden en onkruidverdelgers kunt u beter mijden.
schoenen aan en gebruik een schaar De doornen van
b v de zuurbes. ook wel berberis genoemd, kunnen
Tenslotte nog een goede raad was wilde planten en
vruchten zorgvuldig. Vooral als u ze plukt binnen de
bebouwde kom kunnen ze sterk vervuild zijn.
>r (Limomum vulgare)
achtig De plant komt algemeen voor op zilte gronder
zoals b v de wadden en schorren
(kooktijd 5 mm De smaak is al enigszins Ziltig.
zevsnblad (Aegopodium podagrana)
hoogte - j meter
De stengels van de plan! zijn hol. De bloemen zijn
meestal w t. bij uitzondering rose Zevenblad is te
bladeren kunnen niet alleen rauw in een salade, maar
ook gekookt a's groente worden gegeter. (kooktijd
duizendblad (Achillea m.ilefoiium) if
bloeitijd Juni - oktober
pluktijd vanaf april
hoogte Vz t meter
De plant it in zijn geheel licht behaard Oe bloemen .J
zijn wit of rose Oe plant komt algemeen voor en is
ook geschikt als tuinplant
De bladeren zijn enigszins bitter van smaak KI era
hoeveelheden ervan kunt u verwerken in salades Eet
u ze als tladgroente. verwijder dan de taaie ste'en en 1
kook de b'aderen 20 minuten. Giet het water af en
stoof ze nog na tn wat boter of m.arganne
tn worden bered
bloeitijd maart oktober
pluktijd maart - spnl
hoogte 30 *60 cm
Zoals de naam al zegt. heeft de plant wrtta bloemen.
De witte dovenetel komt zeer algemeen voor m
weilanden en langs dijken fn
plant te kweken De Bladeren
als spinazie (kooktijd 5 mm.
meidoom (Crataegus L.)
hoogte 2 tO meter
De bloemen van de meidoorn zijn meestal w t Ze j
-ebben een speciale geur d e veel insekten aantrekt, J
De bessen zijn eivormig en geel tot rood van kleur
De meidoorn komt algemeen voor m boeten en
De hele Jonge blaadjes kunt u toevoegen aan sla Ze I
hebben een nootachtige smaak. Van de bessen kunt 1
u gelei maken, echter wel In combinatie met zure
vruchten (b v zure appels). Zure vruchten bevorderen
zuurbes (Berberis vulgaris)
bloeitijd mei Juni
pluktijd oktober januari
hoogte t*3metcr
De zuurbes heeft kleme gele bloemen. Oe bessen
zijn vuurrood en langwerpig Oe zuurbea komt
in de b<
zijn w
krenteboompie (Amelanchier lamarcku)
bloeitijd apnl mei
hoogte 1 2'/z meter
Het krenteboompje is eigenlijk geen boom maar een
struik Oe bloemen zijn wit en de vrucht (een bes-
achtige steenvrucht) is eerst groen, maar later rood
tot blauwzwart. In ons land is de struik niet inheems,
maar vaak vanuit de cultuur verwilderd Bekend zijn
de zgn. Drentse krenteboombossen
De bessen zijn wel eetbaar Oe zaden echter bevatten
een stof die in grotere hoeveelheden giftig zou
kunnen zijn. Eet dus liever met teveel bessen
WiH u meer weten over eetbare w.lde planten en
.rjchten dan kunt u de volgende boekjes raadplegen
f ora van Nederland door H Heukels en S I van
Oostroom. uitg Wohers-Noordhoff. f 45.—
Hollandia gids voor de eetbare planten m de natuur
door Richard Mabey. uitg Hollandia B.V.f 23 S0
Eetbare gewassen door I I M Vehman en L M M
Veltman. pr.sma nr 1655. f 6.80
Giftige planten m en om huis door 1 W de Bruyn
en F Schneider uitg A A Baikema. f 24 90
Markelo is een gemeente waar
in de zomer het een en ander
gebeurt. Zo wordt het dorp in
de maanden juli en augustus
opgevrolijkt met boerenbruilof
ten. Donderdags wordt het kijk
en luisterspel opgevoerd in het
openluchttheater „De Kösterkoe-
le". Boeren aan het werk op het
land; het in feesttooi steken van
de bruid; de aankomst van de
bruidegom en de onderhandelin
gen voor het huweiijk worden
uitgebeeld. Maar ook het gelach
en de vreugde van de bruilofts
gasten ontbreken niet. Het is
een bonte stoet die meedoet aan
dit folkloristische schouwspel.
Behalve van boerenbruiloften
kan men in augustus genieten
van vele tientallen boerderijtjes,
die 's avonds ter ere van de
gasten in Markelo zijn verlicht.
Men kan een sterrit langs deze
boerderijen maken. Elke groep
boerderijen verwelkomt zijn be
zoekers met een ereboog. De
route is ongeveer 20 kilometer
lang en start bij de Dijkerhoek.
Op deze gemakkelijk te vinden
plaats moet u zich ook in
schrijven. Daar ontvangt u een
routebeschrijving van de
boerderij-verlichtingsroute.
VVV Markelo
Burg. de Beaufortplein 8, Marke
lo. tel. 05476-1555.
Sterrit: f. 4.-
Boerenbruiloft: f. 4,50
lEREANn
Ruim een half miljoen gezinnen in
Nederland vindt het nog steeds
leuk om zelf jam te maken. Als de
vruchten goedkoop zijn (denk aan
de aardbeien-, frambozen-,
pruimen- en bramentijd) worden
er ieder jaar zo'n 6 1/2 miljoen po
tjes jam gemaakt, hetgeen neer
komt op 12 potjes per gezin. Dit
zelf jam maken wint hoe langer
hoe meer aan populariteit doordat
er een speciale suiker op de markt
gebracht is onder de naam gelei
suiker. Geleisuiker is een kant en
klaar produkt dat voor elke zelf
doener ideaal is om zelf jam, confi
ture en gelei te maken.
Een van de voordelen van geleisui
ker is. dat men slechts een kooktijd
van vier minuten hoeft aan te
houden De bereiding is erg simpel.
Men neemt eenvoudig één deel
vruchten en één deel geleisuiker,
kookt de massa gedurende vier mi
nuten flink door, giet de jam
daarna heet in gereedstaande gla
zen potten en sluit deze direct af.
Men heeft dan een heerlijke, ge
zonde jam. die goed afgesloten,
lange tijd houdbaar is. Men hoeft
met te zoeken naar de juiste ver
houding. Deze*is voor alle soorten
fruit hetzelfde, n.l. steeds 1.1. 't
Lukt altijd bij iedereen'
In een fleurig gekleurd recepten
boekje kan men ontdekken wat er
allemaal met geleisuiker gedaan
kan worden. Hierin staat een keur
van recepten voor jam, compote,
ijs. e.d. Dit boekje kan besteld wor
den door overschrijving van f 1.65
op postrekening 1101939, t.n.v.
Gebr. van Gilse, Kandijfabriek
B.V., Roosendaal onder vermel
ding „receptenboekje".
Overigens, op het pak geleisuiker
zijn ook reeds enkele recepten
vermeld. Alle reden dus om methet
fruitseizoen voor de deur eens te
denken aan een leuke en „lekkere"
vrijetijdsbesteding.
Om de smaak te pakken te krijgen,
volgt hieronder vast een van de
„zomerse" recepten:
Frambozen - aalbessenjam.
500 gram rode en witte aalbessen
(gemengd), 500 gram frambozen, 1
kg. geleisuiker.
De vruchten wassen, van steeltjes
ontdoen, voorzichtig plat drukken
en gemengd met de geleisuiker aan
de kook brengen, 4 minuten borre
lend laten doorkoken. Daarna heet
in glazen potten doen en onmiddel
lijk afsluiten. Vrijwel in iedere
plaats is geleisuiker te koop.Ga
eens een kilopak halen. Het is het
proberen zeker waard! Toon uw
kookkunst en laat de buurvrouw
van uw zelfgemaakte jam proeven
en zeg haar, dat óók zij dat gemak
kelijk kan.
Veel succes!
