w I Ontmoetingscentrum voor geestelijk gehandicapten Twilhaar dit weekend NCC-voorjaarskamp Een sta^fe historie rond Holland's Schwarzwald J A Op de fiets! Stichting „De Klup wil bouwen Invasie van 200 caravans ACTIES OP TIL OM AAN GELD TE KOMEN LUDIEK PROGRAMMA MET ROEMEENSE ATTRACTIES Help Helpen Sporthal Zo kan het worden Kunst en ambacht Gratis vakantie Old Timers Leemgraven Een ideaal Autoweg Miniatuur z Voor de vierde maal heeft het grote NCC- voorjaarskamp voor caravanners plaats op de unieke kampeer plaats Twilhaar, waar contactman Frits ten Bruggencate het hele jaar door de scepter zwaait, geassisteerd door de heer Grootenhuis, die een oogje in het zeil houdt. Vrijdagmiddag, zaterdag en zondag heeft er een invasie plaats van caravans in een aantal zoals men in Nijverdal nog nooit heeft gezien. Naar schatting bijna twee- hqpitefd caravans met inzittenden stromen uit alle delen van het land naar Twilhaar om het Reuze (n) kamp van de Nederlandse Caravan Club bij te wonen. Een kamp, dat voor een deel in het teken van Roemenië staat en voorts natuurlijk iets te maken zal hebben met Reuzen. De kampcommissie is al sinds januari bezig een programma samen te stellen, dat de toets der kritiek kan doorstaan, maar dat tegelijkertijd bedoeld is om het caravannen te bevorderen en Nijverdal en verre omgeving nog groter bekend heid te geven. de kamp een einde gekomen zijn en kan de uittocht beginnen. De We genwacht is paraat om de pechvo gels te helpen en voor wie zonder pech kan vertrekken, vertrekt ho pelijk met een plezierige herinnering aan kamp en Nijverdal. De organisa toren kunnen zich gaan opmaken voor het lustrum-kamp volgend jaar, dat zeker ook in Nijverdal niet onge merkt voorbij zal gaan. De WDR brengt zondag 28 mei om 20.15 uur in de serie Tatort de aflevering Kressin en de vrouw van de kunstschilder. Op de foto Heidi Stroh, als Anna echtgenote van de kunstschilder. Fred Markwitz wiens rol ver tolkt wordt door Wolfgang Hin- Het Nederlandse Rode Kruis zal van 29 mei tot en met 10 juni zijn grote jaarlijkse inzamelingscampag ne houden. Overal in het land zullen dan collectanten de straat op gaan om de bevolking te vragen het geld te geven, dat het Rode Kruis in staat moet stellen zijn talrijke hulp verlenende taken nationaal en in ternationaal snel en efficiënt te vervullen. Help het Rode Kruis hel pen en geef geld, in de collectebus sen of per giro 22000 van het Ned. l Rode Kruis in Den Haag. Wat is de Stichting „De Klup"? „De Klup" is opgericht door de drie ouderverenigingen voor geestelijk gehandicapten, nl. de Prot. Chtr. Oudervereniging Philadelphia", de R.K. Oudervereniging „Voor het Zorgenkind", de Algemene Oudervereniging ,flélpt Elkander" en heeft als taak gekregen te zorgen voor de vorming en ontspanning van de geestelijk gehandicapten. Reeds enkele jaren wordt dit werk in zeer beperkte kring gedaan doch uitbreiding is niet mogelijk, daar er gebrek aan ruimte is, geen aanpassingsmogelijkheden enz. De enige mogelijkheid om het werk goed aan te pakken is het verkrijgen van een eigen ontmoe tingscentrum voor de geestelijk gehandicapten. „De Klup'' is hier mee momenteel dan ook druk bezig. Daar door het RUk geen subsidie wordt verleend zal het hele project door „De Klup" zelf moeten worden klaargemaakt en om dit voor elkaar te krijgen zal binnenkort worden ge start met verschillende acties om te trachten aan de benodigde gelden te komen Die acties zullen plaats vin den in alle gemeenten die „De Klup" met haar werk bestrijkt te weten Al melo, Borne Den Ham, Hellendoorn. Rijssen, Tubbergen, Vriezenveen en Dierden, een gebied met een inwo nertal van ca. 200.000 Inwoners. Hierbij is de medwerking nodig van de gehele bevolking van dit ge bied. Medewerkiig van de meeste mu ziekverenigingen en andere verenigin gen is reeds toegezegd. Ook hier moeten de nodige gereed schappen en materialen komen. Ook is nodig 'n handenarbeidlokaal, waar met papier, klei enz. gewerkt wordt en waar eventueel „well fare"-werk gepleegd kan worden, en een ruimte om te schilderen, te tekenen enz. Speciaal voor de meisjes moet een leskeuken worden ingericht, waar les kan worden gegeven in koken, bak ken enz. aan die meisjes, die dit kun nen en willen. Daarnaast moet er gelegenheid zijn om gewoon rustig te zitten lezen of les te krijgen in bijv. rekenen of taal. Er is nog wel een behoorlijk aantal jongens en meisjes dat reeds van school af is en dan toch nog, wel graag van een of ander vak iets meer willen weten. bestuursleden hebben de moeite er evenwel graag voor over en zien in verband met de ondervonden mede werking van diverse kanten, ook van de gemeentebesturen, de resultaten van de te houden acties met vertrou wen tegemoet. De gezamenlijke vrouwenverenigin gen van Almelo hebben de spits af gebeten door het organiseren van een enorme bazar ten bate van 'De Klup' Die bracht al zo'n 20.000 gulden op. Het bestuur van „De Klup" heeft enorm veel werk verzet voor de voor bereiding van de andere acties. De Dan zal het mogelijk worden een ontmoetingscentrum tot stand te bren gen waarin de diverse activiteiten tot ontplooiing kunnen komen die „De Klup" zich ten doel heeft ge steld. Gedacht wordt aan een gebouw waarin o.a. voor de jongens, voor wie dat mogelijk is gelegenheid bestaat fietsen of bromfietsen te repareren, schoon te maken enz. In deze ruim te kan dan eveneens wat gedaan wor den aan metaalwerk. Werkbanken zullen er moeten komen, een boor machine een soldeerbout en diverse soorten gereedschappen en materiaal. Eveneens dient er 'n houtbewerkings lokaaltje te komen, waar de jongens b.v. een konijnenhokje in elkaar kun nen zetten en waar verder met hout geknutseld kan worden. Oorspronkelijk is ook gedacht om een sportzaal in te richten. De bouw van zo'n zaal wordt evenwel zo duur dat hiervan is afgezien. Hiervoor in de plaats wil men nu een grote hal, waarin in elk geval de kleinere spor ten bedreven kunnen worden, zoals gymnastiek bewegingsspelletjes, tafel tennis, misschien volleybal. Ook is gedacht aan een kleine bar, waar frisdrank verkrijgbaar is en waar ge zellig bij elkaar gezeten kan worden. In dit- gebouw zullen dus vele ac tiviteiten voor de geestelijk gehan dicapten mogelijk zijn. In verband met het inwoneraantal in het door De Klup bestreken gebied wordt geschat dat wekelijks op een bezoek kan worden gerekend van mi nimaal 300 personen. Vervoerspro blemen enz. dienen nog te worden op gelost. Helpt U „De Klup" dit ontmoe tingscentrum te bouwen. U helpt daar mee hen, die zichzelf niet helpen kunnen. De westgevel van het ontmoe tingscentrum voor geestelijk ge handicapten, zoals de Stichting ,X)e Klup" dit wil bouwen. Het is zeker niet in de laatste plaats te danken aan de directeur van de VW van Salland en de Overijsselse heuvelrug, dat de vele deelnemers al vroegtijdig op de hoogte zijn ge bracht van de vele mooie dingen die er in Salland en de heuvelrug te ge nieten zijn. Zeker zullen velen probe ren de beroemde kastelentocht te gaan rijden. Maar goed, behalve deze assistentie verlenen,» evenals andere jaren, ook nu weer talrijke Nijverdallers en Hel- lendoorners hun zeer gewaardeerde medewerking. De New Valley Singers geven 's avonds in het bos een luisterrijk con cert. De houtbewerker en de potten bakker uit Hellendoorn komen naar Twilhaar toe om de honderden van hun kunst en ambacht te laten genie ten. Vanzelfsprekend ontbreken de lu dieke elementen evemin. Er wordt een groot pannekoekenfeest gehouden voor de jeugd, terwijl de ouderen zich uitvoerig kunnen bezighouden met een pannekoekenrace onder lei ding van de heer Wim Mentink, die daarvoor een compleet reglement heeft ontworpen. De kleine kinderen worden op zinvol le wijze beziggehouden door Wille- mien Wind, die probeert de jeugd, met zogenaamd waardeloos materi aal, heel waardevolle voorwerpen te laten maken. Joop Leeuwerik, geassisteerd door Onder deze titel worden door de Stichting Fiets fietsroutebeschrijvin gen in vrijwel geheel Nederland uit gegeven. tot nu toe verschenen 74 van deze vouwbladen met naast een routebeschrijving een duidelijk over zichtskaartje en toeristische infor- formatie. De vouwbladen zijn gebun deld in handige opbergmapjes waar in de tochten in een bepaald gebied verzameld zijn. Tot nu verschenen de navolgende mapjes met elk ge middeld negen ffietsroutes1. Gro ningen en Friesland; 2. Drente en Overijssel; 3. Gelderse en Overijs selse Achterhoek; 4. Veluwe; 5. Mid den Nederland; 6. Noord-Holland; 7. Gooi en omgeving; 8. Zuid-Holland; 9. Zeeland en Hollandse Delta; 10. West- en midden-Branbant;11. Zui delijk Nederland. Elk verzamelmapje kan door over making van f 4,50 per mapje voor verzend- en administratiekosten wor den aangevraagd bij de Stichting Fiets, Europaplein 2 te Amsterdam door overmaking van het verschul digde bedrag op postgirorekening nr 234567. een jeugdcommissie, verzorgt een complect volleybaltoernooi, een puz- zeltocht en een tocht te lopen op een zo genaamde stripkaart. Kortom, er is van alles aan de hand, waarvan niet in het minst ook het Roemeense deel de aandacht zal tre ken. Speciaal uit Roemenië komt 'n (vertegenwoordiger van de Roe meense deel de aandacht zal trek ken. Speciaal uit Roemenië komt een vertegenwoordiger van de Roemeense automobiel- en caravanclub om de Nederlandse caravanners rustig toe spreken en ze te vertellen hoe goed en mooi en natuurlijk hoe goedkoop het is een caravanvakantie in Roe menië door te brengen. De attractie van het kamp is natuur lijk de grote quiz, die evenals vorig jaar velen op de baan zal brengen. Immers de hoofdprijs is een gra tis vakantie in Roemenië voor een hele equipe. De winnaar van de prijs krijgt die uit handen van de directeur van het Roemeens nationaal verkeersbureau de heer Iliuscu, die de gast is van de kampcommissie. Nog meer Roemeense attracties zijn de kleme expositie van Roemeens handwerk, het drinken van Roemeen se wijn en het zien van 'n Roemeen se film. Dat gebeurt allemaal in de open lucht, bij een stralend kampvuur en hopenlijk mooi warm weer. Dezondag begint met een oecu menische dienst onder leiding van ds. A. Otten uit Almelo, die wordt geassisteerd door de Hervormde Can- torij met muzikale begeleiding. De verwachting is ook hier: een vol le bak belangstellenden en een sfeer- rijke dienst. Daarna zal men zich bezighouden met koffie drinken, waarna, opnieuw, een invasie plaats heeft, nu van een serie Citroen Old Timers die in een speciale Citroen-club verenigd zijn. Oude beestjes, waarin soms wel ne gen kinderen een plaats kunnen krij gen. Deze Old Timers zijn uiteraard op het kamp te bezichtigen en daarna gaan ze een oriënteringstocht ma ken van ongeveer een uur of ander half om tenslotte weer, met kinderen op Twilhaar terug te komen. Dan loopt het kamp een beetje ten einde. Er moeten dan nog prijzen worden uitgereikt aan de winnaars van alle wedstrijden en het kamp moet nog worden gesloten. Overigens, niet vergeten mag wor den, dat de deelnemers zaterdag avond een fikse boswandeling moeten maken ofn eens na te gaan hoeveel sprookjes er in een bos wel verbor gen kunnen zijn. Een flinke trimoe- fening. Zondagmiddag zal dan aan dit vier- Wie wandelt in het natuur gebied rond Rijssen, dat bekend staat als „Holland's Schwarz wald", moet wel opgevallen zijn dat in dat prachtig geva rieerde gebied zo goed als geen eeuwenoude bomen als eik en beuk voorkomen, zoals dat wel het geval is in het landgoed de Oosterhof. Dat landgoed .kent zijn machtige bomenpartijen wel en ontleent er een zeer bijzondere bekoring aan. Merkwaardig is het ook dat in de Schapendijk (zijstraat En terstraat) fraai eeuwenoud ge boomte Oprijst en evenzeer is dat het geval in de Burgemees ter Knottenbeltlaan. Ook het gebied dat hierdoor wordt om sloten (de algemene begraaf plaats) telt verschillende eeuwenoude bomen. Aan het einde van de Schapendijk houdt de zware bomengroei op, even als dat het geval is in de Bur gemeester Knottenbeltlaan op gelijke hoogte, althans als waar de Schapendijk ophoudt. Daar na zien we het Schwarzwald, de Groene Kruis bossen, vele hectaren begroeid met vrij jong geboomte, heesters en struiken. Het lijkt voor de hand te liggen dat de Schapendijk en de omgeving daarvan als het ware als een uitloper moet worden beschouwd van het landgoed de Oosterhof dat in vroeger eeuwen een vrij be langrijk landgoed is geweest met vele bezittingen. Toch is mij de vraag blijven inte ressen hoe dat (fraaie) Schwarz wald dan ontstaan is, want voor de oplettende wandelaar staat het vast dat verschillende delen van het fraaie gebied moeten zijn aan gelegd in een tijd die nog niet zo lang geleden is, die honderden hec taren nu onbetaalbaar mooi na tuurgebied waar men kan dwalen uren lang, op wiens initiatief en in welke tijd is dat dan gebeurd? Er zijn er niet zo heel veel in Rijssen die de geschiedenis van het Schwarzwald (het Rijssen-dialect spreekt over Zwetswald) kennen. Het gebied dat we ruwweg moe ten omschrijven als liggend tussen de Schapendijk en de Biesterij tot de oude Markeloseweg en de Bre- keld was in de jaren rond 1910 nog een dorre onaanzienlijke vlak te, een onherbergzaam oord van heide met hier en daar een boom, vol kuilen en gaten, 'bezaaid met allerlei rommel, in die dagen be schreven als „een dorre woeste nij, waar je niet veel vreugde kunt beleven". Jaren geleden vertelde mij een oude Rijssenaar dat het gebied letterlijk was uitgemergeld door de tientallen steenbakkers die hier een arig stuk brood in de vorm van kei'leem in de grond wisten. Dat leemgraven gebeurde ongedis ciplineerd en ongeorganiseerd voor een paar gulden per jaar kreeg men van de eigenaar ver gunning tot het graven van leem, die soms een meter of tien diep in de grond zat maar ook vaak slechts een ril van 1 of 2 meter diep bleek te zitten. Ook was de leemlaag wel eens niet meer dan een halve meter dik, of minder. Maar zo "fang men kon ging men door. Het is een hard beroep geweest. Een vechten voor een karige korst brood, welk gevecht tientallen steenbakkers moesten opgeven. Te weinig leem, te weinig afzet, geen levensvatbaarheid. Er is in de kringen van ,,de roodhuiden" ontzettend hard gewerkt, er is weinig verdiend. Slechts enkele eeuwenoude bedrijven (van vader op zoon) hebben zich tot in deze tijd weten te handhaven. De ge mechaniseerde steenfabrieken doen nog slechts met één onder deel van het hele proces herinne ren aan de steenbakkerijen van vroeger: de delfstof, de leem is gelijk gebleven. Zelfs de steen, het eindresultaat van de gehele bewerking is beter dan vroeger. Een groot deel van het gebied, dat wij thans kénnen als Schwarz wald was in de jaren rond en na de eeuwwisseling eigendom van de gemeente. Vroegen particulie ren vaak enkele guldens per jaar voor de „bewerking" van hun per ceel, de gemeente deed dat niet De leemgronden waren „vogelvrij' en de „ticheiders" zoals de steen bakkers in het Rijssens dialed worden genoemd, hadden dus vrij mandaat: geen last van een of an der vergunningstelsel bewerkten zij het ene stuk grond na het ande re. Ging de leemlaag over in een zandlaag dan trok men als noma den verder. Ook als de kuil te diep was en men geen kans zag de delfstof boven te krijgen zocht men een andere plek waar de leem gemakkelijker te halen was. Mechanische hulpmiddelen waren er in die dagen nog niet. Het moest allemaal gebeuren met „de batse". Er is slechts weinig fanta sie voor nodig om te begrijpen dat de ondeskundige bewerking van de gronden een chaotische toe stand deed ontstaan. is het monument van dankbaar heid van Rijssen geworden. Hoe wel, eerlijk gezegd, zijn optreden vaak miskend is geworden en hij vaak een verguisde figuur is ge weest. Zijn levenswerk het „Hol land's Schwarzwald" bestaat ech ter nog en getuigt van zijn goede visie. Toen na veel aandringen van de burgemeester de raad zijn goed keuring gaf aan het plan de woes te gronden om Rijssen te bestem men voor bos, had burgemeester Knottenbelt de tijd in zoverre mee dat het heel gemakkelijk was ar beidskrachten te vinden. In de ja ren van de eerste wereldoorlog waren er in Rijssen tal van werk lozen omdat de jutefabriek van Ter Horst en Co. praktisch niet in bedrijf was vanwege gebrek aan jute. De aanvoer uit Pakistan stond geheel stop, zodat gewerkt moest worden xpet de voorraad, die uiteraard vrij spoedig was verwerkt. de N.V. Holland's Schwarzwald. De aandeelhouders remden ieder initiatief van de president-com missaris af en er werd geen enke le activiteit meer ontplooid. De aandelhouders wilden integendeel nog wel wat geld terugzien en be sloten het terrein waarop hotel Rijsserberg had gestaan te verko pen. Dat constateerde met name de nieuwe burgemeester die Rijssen in 1913 kreeg. Johannes Knotten belt was zijn naam. Energiek, driftig vooruitstrevend. De kale, dorre onherbergzame vlakte van vele bunders, onafzienbaar haast, stemde hem tot nadenken. In klei ne kring besprak hij de mogelijk heden die hij voor zich zag. Hij kreeg niet veel medewerking. „Och het hef dr al zo lange zo eleangn" moet een van de wethou ders uit die dagen hebben gezegd. Maar de van energie bruisende burgemeester wist van doorzetten en langs geleidelijke weg zag hij een ideaal groeien. Met deze voor uitziende blik deed burgemeester Knottenbelts het „Hollands Schwarzwald" ontstaan. Hij had een recreatiegebied voor ogen dat zijn weerga niet zou kennen. Burgemeester Knottenbelt stam de uit een Utrechtse koopmansfa milie. Zijn koopmansgeest leidde tot een, voor een burgemeester al thans, merkwaardige handelwijze Hij richtte een naamloze vennoot schap op n.l. de N.V. „Holland's Schwarzwald". Hij werd zelf pre sident-commissaris en wist de goedkeuring te verkrijgen van de gemeenteraad voor de aankoop van honderd hectare „woeste" grond voor de prijs van honderd gulden per hectare. De N.V. Holland's Schwarzwald is nooit geworden wat burgemees ter Knottenbelt en de aandeelhou ders zich er van hebben voorge steld. Wat de heer Knottenbelt wel wist te verwezenlijken is de aan leg van het „Holland's Schwarz wald". Hij heeft in dat opzicht de gemeenschap onschatbare dien sten bewezen. Een rustieke bank in een der prachtige lanen met hoge sparren Een leger van arbeiders werd in gezet in de beplantingsactie van de omgeving van Rijssen. Er wer den hele bossen aangeplant en schitterende lanen aangelegd, ter wijl de leemkuilen omgetoverd werden tot rustieke vijvers. Fraaie sparren, dennen en loofhout werden zo gegroepeerd dat in het oog van burgemeester Knottenbelt een miniatuur van het Duitse Schwarzwald ontstond. Deskundi gen gaven adviezen en reeds na enkele jaren bleek hoe goed de vi sie van de Rijssense burgemees ter was geweest. De N.V. Holland's Schwarzwald bouwde een aantal aantrekkelijke zomerhuisjes, enigzins in Zwitser se stijl en de eerste jaren ging he! met de vernuur niet slecht. Uit reismogelijkheden naar het bui tenland waren praktisch niet aan wezig, zodat de Rijssense zomer huisjes tijdens de oorlogsjaren ge wilde huurobjecten waren. Ook bouwde de N.V. een hotel en wel „De Rijsserberg", gelegen in het hart Van Holland's Schwarzwald. Uiteraard zagen de president-com missaris en de aandeelhouders ook daar winst in. Het hotel paste goed in het land schap; vooral het rieten dak deed het goed. Het hotel werd geen succes. Het exterieur was stijlvol genoeg maar er was te weinig ge dacht aan de accommodatie. In november 1930 trof de N.V. een grote ramp toen het hotel de Rijs serberg een prooi van de vlam men werd. De ramp was daar om zo groot omdat het gebouw vaaTte laag was verzekerd. Hier mede werd ook de kiem gelegd voor de roemloze ondergang van Een andere visie van de heer Knottenbelt gold de aanleg van een autoweg die het Hollands Schwarzwald als het ware zou doorsnijden. Hij vond hierbij vele tegenstanders, maar voorstanders spraken van een vooruitstrevende visie. Ook thans zouden bij een voortel tot aanleg van deze weg zowel vele voor- als tegenstanders worden gevonden. Begrijpelijk was het motief van burgemeester Knottenbelt dat hierdoor vele toe risten naar Rijssen zouden worden gelokt. Maar hij vergat wellicht dat de autoweg de ware rust in een schitterend natuurgebied da nig kan verstoren. Hoe het zij, de recreatieve weg kwam er en werd met grote luister geopend. Vooral de eerste jaren was belangstel ling voor de autoweg -rij groot. Met de zomerhuisjes ging het niet goed. In het zomerseizoen konden ze wel enkele weken worden ver huurd maar er kon geen aan vaardbaar exploitatieresultaat worden geboekt. De aandeelhouders besloten de huisjes te verkopen en ook werden geleidelijk grote bospercelen ver kocht aan de gemeente Rijssen. Toen burgemeester Knottenbelt in 1937 werd gepensioneerd bezat de N.V. nog slechts enkele hectare bosterrein. Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog stonden de 12 hecta re bos bij de N.V. Holland's Schwarzwald op de balans voor f 350 per hectare. Na de oorlog nam de gemeente Rijssen alle aandelen van de N.V. over waar door praktisch het gehele bosbezit in Holland's Schwarzwald eigen dom van de gemeente werd. Hoe wel de geschiedenis van de N.V. een dramatische moet worden ge noemd, (er is nooit winst van be tekenis gemaakt) is het voor de gemeenschap vooral achteraf be keken maar goed geweest, dat het zo is gegaan. Stel je voor dat het plan van de aandeelhouders om praktisch het gehele Schwarzwald vol te bouwen met zomerhuisjes was doorge gaan. Een schitterend recreatiege bied zou verloren zijn gegaan. En wie kan de waarde van zo'n prachtig natuurgebied schatten? Hopelijk blijft men dat in Rijssen terdege beseffen.

Erfgoed Rijssen-Holten

Holtens Nieuwsblad | 1972 | | pagina 5